ارزشیابی آزاد از هدف خط ‌‌مشی‌ گندم جمهوری اسلامی ایران

هدف: اغلب، خط ‌مشی‌ها را مبتنی بر اهدافشان ارزشیابی می‌کنند؛ اما بررسی‌های ارزشیابی برنامه‌های عمومی نشان ‏می‌دهد که ارزشیابیِ خودِ هدف، بیش و پیش از رسیدن خط‌مشی‌ها به اهداف اهمیت دارد. سرمنشا این توجه ‏اساسی به ارزشیابی هدف، رویکرد «ارزشیابی آزاد از هدف» اسکریون است. یکی از خط‌ مشی‌های مهم هر ‏کشور، خط ‌مشی در قبال محصولات اساسی کشاورزی است و گندم، مهم‌ترین محصول اساسی ایران به‌شمار می‌رود. هدف از مقاله حاضر، ارزشیابی آزاد از هدفِ خط‌ مشی گندم، متناسب با ارزش‌ها و اقتضاهای ‏اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران است. روش: داده‌های پژوهش که از طریق مصاحبه و مرور اسناد گردآوری ‌شده‌اند با استفاده از روش ارزشیابی زمینه ‏در رویکرد جامع ارزشیابی ‏cipp‏ استافل‌ بیم و ‏بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون نظریه‌محور (قیاسی) تحلیل شد. یافته‌ها: با استفاده از نمودار وسیله هدف، سلسله‌مراتبی از اهداف خط‌مشی گندم ارائه شده است. با استفاده از نمودار درخت اهداف، امکان تحلیل راهبردهای بدیل برای خودکفایی فراهم شده است. با شناسایی نیازهای کشاورزان و مردم، مولفه‌های زمینه‌ای خط ‌مشی گندم در قالب مسائل، داشته‌ها، فرصت‌ها تحلیل شده است. نتیجه‌‌گیری: نتایج پژوهش بیانگر نوعی از ‏جابه‌جایی اهداف در برنامه‌های کلیدی گندم کشور، توقف در سطحی از زنجیره وسیله ‏هدف، یعنی قطع ‏واردات گندم و بازماندن از ادامه حرکت به‌سمت ارزش‌ها و اهدافِ مهم‌تر و نیز محدود شدنِ ‏دامنه ‏اهداف به افزایش تولید گندم است. پیوند عواقب برآمده از ضعف در دقت، عمق و وسعت اهداف این برنامه‌ها ‏با ‏مسائلی مانند نداشتن مدیریت و کمبود منابع آبی، دست‌مایه واکاوی کردن کل جهت‌گیری خط ‌مشی گندم ‏کشور شده است.‏ نوآوری پژوهش حاضر، کاربست یکی از مدل‌های کلاسیک ارزشیابی در یک خط ‌مشی مهم و واقعی کشور و نشان‌دادن کارآمدی آن است.

GoalFree Evaluation of Iran Wheat Policy

Objective: Policies are often evaluated based on their goals, but public program ‎evaluation ‎studies indicate that evaluation of the goal itself is important, even more than ‎reaching ‎the goals. The Scriven "goal‎free ‎evaluation" approach is the root of such primary focus on goal evaluation. One of the important policies of each country is its agricultural policy, ‎and wheat is considered as the most important basic product in Iran. The aim of this ‎paper is to conduct a goalfree evaluation ‎of wheat policy based on social, economic, and political values ‎and conditions in Iran. ‎Methods: The research data were collected through interviews and reviewing the literature. The data ‎were then analyzed based on the context evaluation method in the comprehensive evaluation ‎approach (CIPP) ‎and utilizing the deductive theoretical thematic analysis method.Results: A hierarchy of objectives of wheat policy goals is presented using the meansend diagram. By using objectives tree diagram, it is possible to analyze alternative strategies for selfsufficiency. By identifying the needs of farmers and people, the underlying context components of wheat policy are analyzed in terms of issues, assets, and opportunities.Conclusion: The results indicated a kind of displacement of goals in key wheat ‎programs, a ‎pause at the specific level of the means–end chain (i.e. stopping wheat ‎imports), and staying ‎away from moving towards higher values and goals, and limiting the scope of ‎goals to increase ‎wheat production. The link between the consequences of weakness in ‎accuracy, depth, and breadth of ‎ goals in such programs with other issues such as lack of ‎management and shortage of water resources, ‎are causes of questioning the overall policy ‎orientation of wheat in the country.‎ This research innovation is applying one of the classic evaluation model for evaluating an important real policy in Iran and presenting its efficiency.