ارزیابی عوامل مرتبط با تاخیر در تشخیص بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت

مقدمه: حدود یک سوم جمعیت جهان به میکروب سل آلوده و در خطر ابتلا به بیماری سل قرار دارند. سل ریوی بیش از 80 درصد موارد سل را تشکیل می‌دهد و در بالغین اغلب همراه با اسمیر خلط مثبت است. یکی از دلایل مرگ و میر و ناتوانی مرتبط با سل، تاخیر در تشخیص قطعی می‌باشد. تاخیر در تشخیص هم می‎تواند تاخیر در مراجعه‌ی بیمار باشد و هم می‌تواند مرتبط با سیستم بهداشتی- درمانی باشد. از این رو، هدف مطالعه‌ی حاضر، شناسایی عوامل موثر بر تاخیر در تشخیص بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت بود. روش‌ها: در این مطالعه‌ی مقطعی، بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در استان همدان طی سال‌های 90-1385 وارد مطالعه شدند. داده‌های مربوط به مشخصات جمعیت شناختی بیماران، از نرم‌افزار مخصوص ثبت بیماران مسلول استخراج گردید. از آزمون χ^2 و مدل رگرسیون لجستیک برای بررسی اثر همزمان متغیرها بر سطح باسیل بیماران در زمان تشخیص استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار stata، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: از مجموع 440 بیمار مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت، 51 درصد (221 بیمار) مرد و 49 درصد (219 بیمار) زن بودند. محل سکونت 57 درصد (251 بیمار) شهر بود و سایرین، ساکن روستا بودند. رابطه‌ی درجه‌ی اسمیر خلط در زمان تشخیص با متغیرهای منطقه‌ی سکونت، گروه سنی و جنس همگی از نظر آماری معنی‌دار بود. تاخیر در تشخیص در مردان، حدود 1/82 برابر زنان بود و در افراد مناطق روستایی 67 درصد بیشتر از ساکنین مناطق شهری بود که هر دو از نظر آماری معنی‌دار بودند. نتیجه‌گیری: عوامل فردی نقش مهمی در تاخیر در تشخیص بیماران بازی می‌کند. با توجه به این که مردها نسبت به زنان دیرتر تشخیص داده می‎شوند، اجرای برنامه‌های بیماریابی فعال در محیط‎های کاری توصیه می‎گردد. حساس‎سازی پزشکان بخش خصوصی در شناسایی زودرس بیماران در مناطق شهری نیز موثر است.