مشکلات بهداشتی مرتبط با برنامه‌های رایج نوبت‌کاری در صنایع پتروشیمی

مقدمه: نوبت‌کاری به‌روش‌های گوناگونی اجرا می‌شود که هر یک دارای ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود می‌باشند. هدف از انجام این مطالعه عبارت است از: الف) تعیین نوع برنامه‌های نوبت‌کاری در صنایع پتروشیمی، ب) مقایسه برنامه‌های رایج از نظر شیوع مشکلات بهداشتی، پ) پیشنهاد برنامه مناسب برای کاهش مشکلات بهداشتی ناشی از نوبت‌کاری. روش‌: این مطالعه مقطعی در 14 شرکت پتروشیمی وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی انجام گرفت و در آن 987 نوبت کار شرکت نمودند. داده‌ها به‌وسیله پرسش‌نامه حاوی سوالاتی در زمینه ویژگی‌های جمعیتی، برنامه نوبت‌کاری و مشکلات بهداشتی گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار آماری spss 11.5 انجام گرفت. یافته‌ها: در بین 987 نوبت کار مطالعه شده، 27% در برنامه 3ص-3ع-3ش-3 استراحت، 61% در برنامه 4ص-4ع-4ش-4 استراحت و 12% نیز در برنامه 12 ساعتی مشغول به کار بودند. شیوع مشکلات بهداشتی اعم از اختلالات گوارشی، قلبی-عروقی و اسکلتی-عضلانی در کارکنان مورد مطالعه بر اساس نوع برنامه نوبتی نشان داد که شیوع برخی اختلالات گوارشی، قلبی-عروقی و اسکلتی-عضلانی در بین نوبت‌کارانی که در برنامه 4ص-4ع-4ش-4 استراحت قرار داشتند، کمتر از نوبت‌کاران در دو برنامه دیگر بود (05.0>p). علاوه بر آن، یافته‌های مطالعه نشان داد که شیوع مشکلات بهداشتی در نوبت‌کاران برنامه 12 ساعته بیش از شیوع آن در نوبت‌کاران برنامه 3ص-3ع-3ش-3 استراحت می‌باشد. نتیجه‌گیری: برنامه 12 ساعته نسبت به برنامه‌های 8 ساعته 3ص-3ع-3ش و 4ص-4ع-4ش مشکلات بهداشتی بیشتری را برای نوبت‌کاران ایجاد نموده و لذا می‌بایست تغییر کرده و استفاده از آن کنار گذاشته شود. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود از برنامه‌های سه نوبتی 8 ساعته با گردش سریع ساعتگرد استفاده شود.