اثر ضد تشنجی عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه (Scrophularia striata Boiss) بر تشنج ناشی از پنتیلن تترازول در موش سوری

مقدمه: صرع به مجموعه‌ای از اختلالات سیستم اعصاب مرکزی گفته می‌شود که به ‌صورت تشنجات ناگهانی، زودگذر، تکرار شونده و غیر قابل پیش‌بینی با منشا حسی- حرکتی و اتونوم ظاهر می‌شود. در حال حاضر برای درمان صرع و تشنجات ناشی از آن، داروهای شیمیایی مختلفی استفاده می‌شود که مصرف این داروها نیز به نوبه خود دارای عوارضی می‌باشند و در مصرف طولانی مدت سبب بروز مقاومت دارویی می‌شوند. سهولت استفاده از گیاهان دارویی و مقبولیت عام آن‌ها بستر مناسبی را برای استفاده از گیاهان دارویی فراهم نموده است. گیاه مخلصه (scrophularia striata boiss) که در مناطقی از استان ایلام می‌روید و به‌ نام تشنه‌داری معروف است، سال‌هاست که به ‌صورت تجربی در درمان بیماری‌های مختلف به‌کار می‌رود. با این وجود مطالعات زیادی روی آن صورت نگرفته است؛ بنابراین در این پژوهش خاصیت ضد تشنجی عصاره هیدروالکلی این گیاه بر روی تشنج ناشی از پنتیلن تترازول (pentylenetetrazol یا ptz) بررسی شد. روش: در مطالعه حاضر، 40 موش سوری نر با محدوده وزنی 30-25 گرم به ‌طور تصادفی انتخاب و به پنج گروه 8 تایی تقسیم شدند که شامل یک گروه شاهد (دریافت کننده نرمال سالین و ptz، 80 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) و 4 گروه درمان (دریافت کننده عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه با دوزهای 150، 300، 600 و 900 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) بودند. 30 دقیقه پس از تجویز داخل صفاقی نرمال سالین (در گروه شاهد) و دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه (در گروه‌های تحت درمان)، پنتیلن تترازول با دوز 80 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم به موش‌ها تزریق و بلافاصله به قفس مخصوص منتقل شدند و رفتارهای تشنجی طی 20 دقیقه توسط دوربین فیلمبرداری گردید و سپس مراحل مختلف تشنج مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: تزریق عصاره هیدروالکلی این گیاه در دوز 150 میلی‌گرم اثر معنی‌داری بر آستانه زمان رسیدن به مراحل مختلف تشنجی نداشت. تزریق عصاره هیدروالکلی این گیاه در دوز 300، 600 و 900 میلی‌گرم باعث تاخیر در زمان شروع تشنج تونیک، کلونیک و تونیک- کلونیک شد. تجویز عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه در تمام دوزها باعث کاهش مدت زمان تشنج تونیک و تونیک-کلونیک و همچنین باعث کاهش بروز عدم تعادل و پرش در حیوانات هنگام تشنج شد. تزریق عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه مرگ و میر را به صفر رساند که حاکی از غیر سمی بودن آن بود. نتیجه‌گیری: عصاره هیدروالکلی گیاه مخلصه دارای خاصیت ضد تشنجی مناسبی است و به‌‌نظر می‌رسد که مطالعات آینده برای جداسازی و تعیین مواد موثر و شناخت مکانیسم اثر آن ضروری باشد.