ارزیابی و پیش بینی روند بروز سرطان‌های معده، کلورکتال و مری با استفاده از مدل سری‌های زمانی در استان کردستان

زمینه و هدف: سرطان‌های دستگاه گوارش به دلیل شیوع بالا و کشندگی زیاد از اهمیت خاصی در بسیاری از جوامع از جمله ایران برخوردار هستند. سرطان‌های معده، کولورکتال و مری به ترتیب از نظر بروز رتبه دوم، سوم و هشتم را در ایران برخوردار هستند. لذا با‌توجه به اهمیت موضوع در این مطالعه به مدل‌بندی فراوانی موارد جدید این سرطان‌ها و پیش‌بینی آن‌ها در آینده در استان کردستان پرداخته شد.مواد و روش‌ها: در این مطالعه مقطعی تعداد موارد بروز یافته سرطان‌های معده، مری و کولورکتال در دوره آوریل 2000 تا مارچ 2017 مورد تحلیل قرار گرفته است. برای مدل‌بندی داده‌های سری‌های زمانی سرطان‌های ذکر شده از مدل autoregressive integrated moving average (arima) وseasonal autoregressive integrated moving average (sarima) با رویکرد box-jenkins استفاده شده است. پس از تعیین مدل مناسب تعداد موارد جدید این سرطان‌ها تا مارچ 2020 پیش‌بینی شده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار r-3.4.2 انجام شد.یافته ها: در دوره زمانی مورد مطالعه تعداد 6439 مورد سرطان دستگاه گوارش ثبت شده است که از بین آن‌ها سه سرطان مورد بررسی در این مطالعه یعنی معده، مری و کولورکتال به‌ترتیب با 2548، 1722 و 989 مورد بیشترین فراوانی را دارا بودند. بهترین مدل‌های برازش داده شده به سرطان‌های معده، کولورکتال و مری به‌ترتیب عبارت بودند از sarima(0, 1, 1)(0, 0, 1)4، sarima(3, 1, 0)(0, 0, 1)4 و arima(0, 1, 1). پیش‌بینی می‌شود که روند بروز این سرطان‌ها تا مارچ 2020 دارای روندی صعودی با شیب ملایم باشند.نتیجه گیری: بروز قابل ملاحظه سرطان‌های معده، کلورکتال و مری و همچنین روند رو به رشد آن‌ها در زمان پیش‌بینی شده می‌تواند زنگ خطری جدی باشد؛ بنابراین، اجرای برنامه‌های غربالگری به ویژه در گروه‌های پرخطر، تشخیص زود هنگام بیماری، آگاه سازی عمومی و کنترل عوامل خطر بیماری جهت جلوگیری از ادامه این روند ضروری است.

assessment and prediction of incidence trend of stomach, colorectal and esophagus cancers using time-series models in kurdistan, west of iran

background and aim: the cancers of the gastrointestinal tract, because of their high prevalence and fatality, are of great importance in most countries like iran. in terms of prevalence, stomach, esophagus and colorectal cancers in iran are ranked first, second and eighth, respectively. therefore, this study aimed to model the incidence of the frequency of new cases of these cancers and their prediction in kurdistan province, iran.materials and methods: in this cross-sectional study, the incidence of stomach, esophagus and colorectal cancers were analyzed from april 2000 to march 2017. in order to model time series data of the cancers, the autoregressive integrated moving average (arima) and seasonal autoregressive integrated moving average (sarima) with box-jenkins approach were applied. after determining the suitable models, the frequencies of new cases for the cancers were predicted until march 2020. data analysis was performed using r-3.4.2 statistical software package.results: a total of 6439 gastrointestinal cancers were recorded during the study period, among which stomach, esophagus and colorectal cancers had the highest frequencies with 2548, 1722 and 989 new cases, respectively. the best fited model for stomach, esophagus and colorectal cancers were sarima (0, 1, 1) (0, 0, 1)4، sarima (3, 1, 0) (0, 0, 1)4 and arima (0, 1, 1), respectively. it is predicted that the incidence pattern of these cancers have an upward trend with moderate slope by march 2020.conclusion: the high incidence of stomach, colorectal and esophagus cancer, as well as their increasing trend in the predicted time can be a serious alarm. therefore, in order to prevent and reduce the frequency of these cancers, it is vital to design and implement the effective programs such as screening, especially in high risk groups, early diagnosis of the cancers, increasing public awareness and controlling the risk factors to prevent and reduce of these increasing trends.