تاثیر مداخله ی آموزشی‌‌ مبتنی بر نظریۀ رفتار‌‌ برنامه‌‌ ریزی‌‌شده، در پیشگیری از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌‌آموزان دختر دبیرستان‌‌های شهر ایلام

مقدمه: ﻣﺼﺮف مواد مخدر و روان‌گردان، آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و وﻳﺮاﻧﮕﺮی بر ﺟﺴﻢ و روح اﻧﺴﺎن دارد و سبب اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ شده اﺳﺖ. با توجه به اینکه درمان اعتیاد دشوار است، همواره بر پیشگیری تاکید می‌‌شود؛ به همین علت، پژوهش حاضر‌‌ با هدف تعیین تاثیر مداخلۀ ‌‌آموزشی‌‌ مبتنی بر نظریۀ‌‌‌‌ رفتار برنامه‌‌ریزی‌‌شده، در پیشگیری از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌آموزان دختر دبیرستان‌‌های شهر ایلام در سال 1397-1396 انجام شد.مواد و روش‌‌ها: این پژوهش، مطالعه‌‌‌‌‌ای rct در سال تحصیلی 1397-1396 است که در آن، 120 نفر از دانش‌‌‌آموزان به‌طور تصادفی، در گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامۀ ‌‌محقق‌‌‌‌‌ساخته بر اساس نظریۀ ‌‌رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود که پس از تایید روایی و پایایی، در دو مرحلۀ ‌‌پیش‌‌آزمون و پس‌‌آزمون از آن استفاده گردید. محتوای آموزشی بر اساس نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده و نتیجۀ تجزیه‌وتحلیل داده‌های اولیه، طراحی و در 5 جلسۀ مداخله اجرا شد. پس‌آزمون یک ماه بعد از اجرای آموزش‌ها انجام و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss vol.22، با آزمون‌های آماری شایپرو ویلک، آزمون t مستقل و زوجی تحلیل شدند.یافته‌‌های پژوهش: نتایج آزمون‌های تحلیل کوواریانس و آزمون تی زوجی نشان داد مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای آگاهی نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1 درصد موثر بوده است؛ مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای نگرش نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1% تاثیر دارد؛ همچنین در سطح خطای کمتر از 1 درصد، مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای هنجارهای انتزاعی، ارتقای قصد رفتاری دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف و ارتقای قصد رفتاری دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1 درصد موثر بوده است.بحث و نتیجه‌گیری: مداخلۀ ‌‌آموزشی مبتنی بر نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده، بر رفتارهای پیشگیری‌کننده از مصرف مواد روان‌گردان در گروه مداخله موثر است. استفاده از فن‌های آموزشی با تکیه ‌بر الگوهای تغییر رفتار، آموزش مهارت‌های زندگی و توانمندسازی دانش‌‌‌‌‌آموزان، به‌‌‌‌‌منظور پیشگیری از اعتیاد و سوءمصرف مواد، به مسئولان آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای ذی‌ربط توصیه می شود.

Effect of Educational Intervention based on the Theory of Planned Behavior on the Prevention of Psychotropic Substance Abuse among High School Female Students in Ilam, Iran, during 2018

Introduction: Drug and psychotropic use have undesirable and devastating effects on the human body and soul that lead to an increase in family and social insecurity. Due to the difficulty of treatment, addiction prevention is always emphasized in the studies. Therefore, the present study aimed to determine the effect of educational intervention based on the theory of planning behavior on the prevention of psychotropic abuse among female high school students in Ilam, Iran, during 2018. Materials Methods: This randomized controlled trial was conducted on 120 students who were randomly assigned to intervention and control groups in the academic year of 201819. The data were collected through a researchermade questionnaire based on the theory of planned behavior, which was used after the confirmation of validity and reliability at pretest and posttest. The educational content was designed based on the theory of planned behavior, and the outcome of the preliminary data was analyzed and administered in five sessions of intervention. The posttest was performed one month after the training, and the data were analyzed using SPSS software (version 22) through the ShapiroWilk test, independent ttest, and paired ttest.Ethics code: IR.IAU.SRB.REC.1397.022 Findings: The results of covariance analysis and paired ttest showed the significance of the educational intervention in raising the awareness about the behavior of students in Ilam regarding the prevention of psychotropic abuse at an error level of less than 1%. Moreover, the educational intervention was effective in promoting abstract norms and the behavioral intention of students in Ilam, Iran, regarding the prevention of psychotropic abuse at an error level of less than 1%. Discussions Conclusions: Educational intervention based on the theory of planned behavior has effects on the prevention of psychoactive substance abuse in the intervention group. Therefore, it is recommended that education officials and other relevant institutions make use of educational techniques based on the behavior change patterns, life skills training, and student empowerment in order to prevent addiction.