اثربخشی مداخله آموزشی بر تغذیه انحصاری با شیر مادر در زنان نخست‌زا: کاربرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده

زمینه و هدف: شیردهی به علت ارتباط نزدیکی که با سلامت نوزاد دارد، روشی توصیه شده جهتتغذیه شیرخوار می باشد. با این حال، بسیاری از زنان یا مایل به شیردهی نیستند و یاآنهایی که شیردهی را آغاز می کنند، نمی توانند استاندارد های مورد نظر را در طولشیردهی اتخاذ نمایند. به منظور بررسی و تشریح عوامل تاثیرگذار بر شیردهی مادراننیازمند استفاده از نظریه هستیم. یکی از نظریه های پرکابرد  نظریه رفتار برنامه ریزی شده است. هدف مطالعهحاضر بررسی اثربخشی مداخله آموزشی با کاربرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده در تداومتغذیه با شیر مادر در زنان نخست زا در شهر تنکابن است. روش کار: این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی شاهددارتصادفی است که بر روی 110 نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرتنکابن انجام شد. این مادران نخست زا در ماه های هفتم و هشتم بارداری با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی از 2 مرکزاز بین مراکز بهداشتی درمانی مرکزی شهر تنکابن انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه کنترل و آزمون قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌هایک پرسشنامه محقق ساخته بود که از دو قسمت سوالات دموگرافیک و سازههای نظریه رفتار برنامه ریزی شده شامل آگاهی، نگرش، هنجار انتزاعی، خودکارآمدی،قصد و رفتار بودند. روایی صوری و محتوایی سوالات توسط پانل خبرگان تعیین شد و ضریبآلفای کرونباخ و ضریب آزمون بازآزمون نیز توافق درونی و پایایی سوالات را تاییدکرد. به مادران گروه تجربی آموزش هایی بر اساس سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده درباره چگونگی تغذیه صحیح شیرخوار با شیر مادر، فواید تغذیه انحصاری با شیرمادر، خصوصیات تغذیه‌ای نوزادان کم وزن، دفعات و طول مدت شیردهی و نحوه ذخیره نمودن شیرمادر در مادران شاغل صورت پذیرفت. داده‌هادر 2 مقطع زمانی 2 ماه قبل از زایمان و 4 ماه پس از زایمان به هنگام مراجعه بهمرکز بهداشتی درمانی گردآوری شد. به منظور آنالیز داده‌ها از آزمون‌های کایاسکوئر، تی زوجی و مستقل و آنالیز واریانس دو طرفه استفاده شد. سطح معناداری 95/0در نظر گرفته شد.  یافته ها: میانگین سن مادران شرکت کننده در این مطالعه در گروه آزمون و کنترل به ترتیب 21/2± 84/23 و 83/2 ± 59/23 سال بود. به ترتیب 60 درصد (33نفر) و 64/63 درصد (35نفر) از مادرانگروه های آزمون و کنترل وضعیت اقتصادی متوسط داشتند. که قبل از اجرای برنامهآموزشی بین دو گروه آزمون و کنترل از نظر سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی شدهتفاوت آماری معناداری وجود نداشت (05/0p>). اما با اجرای مداخله آموزشی بر اساس tpb، شاهد افزایش معنادار در نگرش،هنجار انتزاعی، کنترل رفتاری درک شده، خودکارآمدی، قصد رفتاری (001/0>p) و رفتار (004/0=p)بودیم این در حالی است که در گروه کنترل تغییر معناداری دیده نشد. رفتار شیردهی درمقطع زمانی قبل از مداخله آموزشی بین دو گروه تفاوت معناداری نداشت. با اجرایبرنامه آموزشی تغییر معنادار در رفتارشیردهی در گروه آزمون مشاهده گردید به طوری که در گروه آزمون تعداد مادرانی کهاقدام به شیردهی انحصاری کودک خود می‌نمودند 9/30 درصد (17 نفر) افزایش پیدا کرد(003/0= p). این در حالی است که در گروه کنترلتغییرات ایجاد شده در وضعیت شیردهی مادران نخست زا معنادار نبود. نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر نشان داد که نظریهرفتار برنامه‌ریزی شده یک نظریه مناسب برای توضیح تاثیر عوامل روانی اجتماعی برایطراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی با هدف تداوم شیردهی انحصاری با شیر مادر هستند.

Effectiveness of educational intervention on exclusive breast feeding in primipara women: application of planned behavior theory

Background: Breastfeeding is the recommended method of infant feeding because it is clearly associated with health benefits for infants and their mothers. Yet, many women who initiate breastfeeding fail to meet their own personal goals or recommended standards for duration of breastfeeding. To refine a Theory of Planned Behavior (TPB) based on structural model for explaining variability in breastfeeding intention and duration. This study was aimed to assess the effectiveness of an educational intervention to continue breastfeeding among primiparas in Tonekabon city. Methods: This is a quasiexperimental study with 110 primiparas who were in their seventh and eighth months of pregnancy referred to two health centers in Tonekabon city. The subjects were randomly selected from health centers in Tonekabon city and assigned to either control (n=55) and experimental group (n=55). The research tool was a self constructed questionnaire with two sections demographic questions and the TBP constructs i.e. knowledge, attitude, subjective norms, intention and breast feeding behavior. Face and content validity was appointed by an expert’s panel. Internal consistency and reliability was confirmed by Cronbach's alpha and testretest coefficients. Mothers in the experimental group received an educational intervention based on the TBP constructs in terms of how proper feeding infants with breast milk, the benefits of exclusive breast feeding, nutritional characteristics for infants with low birth weight, frequency and duration of breastfeeding and how to store breast milk in mothers who work. The data were collected two months before delivery and four months after delivery. The chisquare, ttest and and twoway ANOVA were used for data analysis. The confidence level was 95%. Results: the average age of the mothers who participated in the study in experimental and control groups were 23.84 and 23.59, respectively. More than 60% of the mothers were educated until diploma and had an intermediate family income. There were no differences between the groups before educational intervention. The educational intervention resulted in a significant increase in attitude, subjective norm, perceived behavioral control, selfefficacy, behavioral intentions and breast feeding behavior (p<0.001) while there was no significant change in the control group. Breastfeeding behavior had no significant difference between the two groups before the educational intervention. A significant change in feeding behavior was observed in the experimental group once the educational intervention was implemented. Conclusion: our results indicated that the theory of planned behavior is an appropriate theory to explain the impact of psychosocial factors for the design and implementation of educational programs to increase exclusive breastfeeding among primiparas