سیر تاریخی علم پزشکی دراساطیر ایران باستان با رویکردی به دوره سامانیان

پیش‌زمینه و هدف: پزشکی از پرسابقه‌ترین علوم بشری بوده و قدمتی به بلندای تاریخ بشریت دارد؛ و ازآنجاکه با حیات و بقای بشر در ارتباط است از جایگاه ویژه‌ایی در سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی برخوردار می‌باشد. بررسی‌های تاریخی ریشه علم پزشکی را با مذاهب، اساطیر، سنت‌ها و آداب‌ورسوم بشری مرتبط می‌داند به‌طوری‌که در کتاب اوستا علاوه بر جلوه‌های اساطیری پزشکی، نوع خاصی از پزشکی و بهداشت در ایران باستان دیده می‌شود. ازاین‌رو با توجه به این قدمت، دانش پزشکی در سیر تاریخی خود دستخوش تغییرات اساسی شده است، که در این میان در دوره سامانیان با ظهور پزشکان نامی همچون محمد بن زکریای رازی و ابوعلی سینا علم پزشکی وارد عرصه جدیدی از حیات خود گردیده که به دلیل تاثیر انکارناپذیر این دوره بر غنای علوم، به‌خصوص علم طب که در ادوار بعدی از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار گشته است. بر این اساس محقق در مطالعه حاضر درصدد بررسی اهمیت و جایگاه علم پزشکی در دوره سامانیان تحت تاثیر پزشکی ایران باستان می‌باشد.مواد و روش‌ کار: روش به‌کاررفته در این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است. اطلاعات مربوط به موضوع از طریق بررسی کتابخانه‌ای گردآوری و پس از فیش‌برداری اقدام به تحلیل مواد خام شده است. منابع مورداستفاده ازلحاظ تقدم و تاخر تاریخی و اهمیت و اعتبار، طبقه‌بندی و مورد ارزیابی قرارگرفته و تا حد امکان در تدوین این اثر بر منابع دست‌اول و اصلی تاکید شده است.یافته‌ها: سامانیان برای تدام تلاش‌های فرهنگی خود، به زنده کردن نمادهای باستانی مبادرت ورزیدند. رویکرد سامانیان به ریشه‌های فرهنگ ایرانی نه‌تنها در پزشکی، ادبیات، موسیقی، و صنایع‌دستی نمودار بود؛ بلکه در داروسازی و علم شیمی هم قابل ‌مشاهده است.بحث و نتیجه‌گیری: با نگاهی اجمالی به اسناد برجای‌مانده از دوره باستان به‌خوبی اهمیت دانش و آموزش پزشکی در میان ایرانیان مشخص می‌شود. بی‌تردید این توجه و اهتمام به آموزش علم طب در دوران اساطیر ایران باستان و دوره‌های بعدی ازجمله دوره سامانیان نشان‌دهنده پویایی فرهنگ و تمدن ایران‌زمین در طول تاریخ در مقایسه با فرهنگ‌ها و تمدن‌های هم‌عصر خود است. آثار گران‌بهای محمد بن زکریای رازی و ابوعلی سینا طب زمان سامانیان را به طب خاص بین‌المللی تبدیل کرد. نقش ممتاز و ماندگار پزشکان و داروسازان این دوره در احیای فرهنگی علم پزشکی فراموش‌نشدنی است.