تحلیل فقهی حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمین‌های موات در دوران غیبت

درباره مالکیت احیاءکننده عرصه زمین‌های موات دو دیدگاه فقهی وجود دارد : نظریه اول: رابطه مالکانه امام (ع) در دوران حضور و غیبت به عرصه زمین‌های موات باقى است و احیاءکننده از دیگران سزاوارتر به تصرف در آن است. در آثار بعضی از فقهای متاخر قائل به حاکمیت جایگاه امامت، حاکمیت حکومت اسلامی جایگزین مالکیت امام (ع) شده است و از بقای حاکمیت حکومت اسلامی نسبت به عرصه زمین‌های موات، حمایت قابل توجهی به عمل آمده است؛ نظریه دوم آن است که در دوران غیبت، رابطه مالکانه امام (ع) نسبت به زمین‌های موات قطع شده و احیاءکننده بعد از تکمیل عملیات احیاء، مالک عرصه و اعیانیِ احداثی محسوب می‌شود. این مقاله، به روش  تحلیل فقهی استدلالی، همراه با تبیین ابعاد متناظر حقوقی، با بررسی دلائل اقامه‌شده از سوی قائلین به دو نظریه، به این نتیجه دست یافته است که به مقتضاى مدلول روایات اثباتی و استمراری، احیای زمین‌هاى موات در دوران غیبت، موجب قطع رابطه مالکانه امام (ع) و یا حکومت اسلامی با زمینِ موات نشده و احیاءکننده نسبت به دیگران سزاوارتر به تصرف بوده و مالک اعیانی احداثی محسوب مى‌شود. به اجرادرآوردنِ نظریه فقهای مذهب، مبنی بر حفظ مالکیت عرصه اراضی موات از برای امام (ع) و یا اِعمال حاکمیت حکومت اسلامی، بدون تشکیل حکومت اسلامی و التزام به نظریه ولایت فقیه، میسر نخواهد شد.    

jurisprudential and legal analysis of the ownership of reclaimed deserted lands during the occultation

regarding the ownership of reclaimed deserted lands, two main jurisprudential theories exist. the first theory posits that the ownership relationship of the imam (pbuh) over deserted lands persists both during his presence and occultation. in this view, the reclaimer is merely more entitled than others to possess and utilize such lands. some contemporary jurists, emphasizing the imam’s role, have substituted the islamic government’s authority for the imam’s ownership and significantly supported the government’s sovereignty over deserted lands. the second theory asserts that during the occultation, the imam’s ownership over deserted lands is severed. consequently, after completing the reclamation process, the reclaimer becomes the rightful owner of both the land and the constructed edifices.this study, employing an analytical-jurisprudential methodology and exploring the corresponding legal dimensions, examines the arguments presented by proponents of both theories. the findings suggest that, based on the implications of affirmative and continuity narrations, reclaiming deserted lands during the occultation does not sever the imam’s or the islamic government’s ownership relationship. instead, the reclaimer is deemed more entitled to possession and is recognized as the owner of any constructed edifices. implementing the jurists’ perspective, which upholds the ownership of deserted lands for the imam (pbuh) or the islamic government, is not feasible without the establishment of an islamic government and adherence to the theory of the guardianship of the jurist (velayat-e faqih).