جبران‌پذیری خسارات وارده بر محیط زیست در حقوق اسلامی

از یک قرن پیش به دنبال طبیعت ستیزی بسیاری از انسان های منفعت طلب که در تخریب مواهب الهی از هیچ امری کوتاهی نمی کنند، حرکت ها و تلاش هایی از سوی گروه ها و افرادی که آینده نگری بیش تری دارند شروع شده است. یکی از مقولاتی که نیاز چندانی به استدلال ندارد، محدودیت منابع طبیعی و زیست محیطی است که گاهی تخریب آن ها هرگز قابل جبران نیست. بر این اساس در این نوشتار، ابتدا دیدگاه های مختلف در لزوم یا عدم لزوم جبران خسارات زیست محیطی و استدلال های طرفین طرح و مورد بررسی قرار گرفته است سپس بر اساس حقوق اسلامی ادله ی لزوم جبران خسارت که عبارت از قاعده ی احترام اموال و تسبیب و تفویت منفعت است به صورت اجمال مورد بررسی قرار گرفته است.در بررسی لزوم یا عدم لزوم جبران خسارات با استفاده از نظریه ی مختار، به ماهیت و ویژگی های خسارت های زیست محیطی شامل دیرپا بودن، تدریجی الحصول بودن برخی، جبران ناپذیر بودن برخی دیگر و نیز سرایت پذیر بودن خسارات اشاره شده است.توجه به مبانی عقلی و عقلایی از جمله ادله ای است که جبران پذیری خسارات زیست محیطی را تایید می کند. اصل توجه به توسعه ی پایدار و مسئولیت آلوده ساز و حقوق نسل های آتی از جمله مبانی دال بر جبران خسارت زیست محیطی است که بدان پرداخته شده است.

compensability of environmental damage in islamic law

since a century ago, following the anti-nature of many self-interested people who do nothing to destroy god's gifts, movements and efforts by groups and individuals who have more foresight they have started. one of the categories that does not need much reasoning is the limitation of natural and environmental resources, whose destruction can never be compensated. based on this, in this article, firstly, different points of view on the necessity or non-necessity of compensation for environmental damages and the arguments of the parties have been proposed and examined, then based on islamic law, the evidence of the necessity of compensation, which consists of the rule of the respect of property and the glorification of benefits have been examined briefly.in examining the necessity or non-necessity of compensating damages using selected theory, the nature and characteristics of environmental damages including long-lasting, gradual acquisition of some, irreparableness of others, and the contagiousness of damages are mentioned. has beenpaying attention to rational and rational foundations is one of the evidences that confirm the compensability of environmental damages. the principle of paying attention to sustainable development and the polluter's responsibility and the rights of future generations are among the principles of environmental damage compensation that have been addressed.