فرقه اسماعیلیه و پژوهش تطبیقی منابع رجالی امامیه

فرقه اسماعیلیه (یکی از پویاترین فرق اسلامی ) همواره از دل مشغولی های مورخان ، به ویژه پژوهشگران تاریخ اسلام در غرب بوده و هست . اندیشه و آرمان نخستین نظریه پردازان این فرقه ، از جهات متعددی مورد کاوش قرار گرفته است . دراین میان، کتاب رجالی امامیه ، با نگاهی واقع گرایانه ،‌زوایای انشقاق در شیعه امامیه طی قرون دوم و سوم هجری را به خوبی پی گرفته اند . این مقاله به این پرسش پاسخ می دهد که منابع شیعه امامیه ( = معاجم رجال طوسی ، نجاشی ، کشی ، ...) به موضوع پیدایش این فرقه چگونه نگاه می کنند ؟ روش تحقیق در این نوشتار ، بر اساس مقایسه و تطبیق منابع اصلی رجالی امامیه با دیگر ماخذ اهل سنت است . این پژوهش معلوم می کند که در خصوص شخصیت اسماعیل دو نوع نگرش وجود دارد :‌ ا- نگرش اهل سنت و اخیرا پژوهشگران غربی که اسماعیل را فردی منحرف از لحاظ اخلاقی معرفی می کرده اند ؛ 2- نگرش امامیه که در کتب معاجم رجال منعکس شده و بر برائت اسماعیل دلالت دارد . و از جمع بندی نهایی اطلاعات مندرج در منابع امامی نتیجه می شود که ابوالخطاب فردی مذموم و غالی بوده ، اما میمون قداح و سرش عبدالله ، با نظر به تعداد افراد مرسوم به نام آنان ، از اصحاب امام صادق ( ع) و اشخاصی معتبر بوده اند .