باز تعریف ربا در عصر حاضرویکردی فقهی به عملیات بانکی

این مقاله به بررسی و بازتعریف مفهوم ربا در چارچوب فقه اسلامی و با توجه به تحولات و پیچیدگی‌های عملیات بانکی مدرن می‌پردازد. با وجود ممنوعیت صریح ربا در متون دینی، تفسیر و تطبیق این حکم با معاملات مالی امروز، به‌ویژه در نظام بانکی، همواره محل بحث و چالش بوده است. هدف این پژوهش، ارائه رویکردی جامع و فقهی به مفهوم ربا است که ضمن حفظ اصول شریعت، امکان انطباق با نیازهای اقتصادی و مالی جامعه معاصر را فراهم سازد. در این راستا، ابتدا مفهوم سنتی ربا و انواع ان (ربای قرضی و ربای معاملی) با استناد به آیات قران، روایات و دیدگاه‌های فقهای مذاهب مختلف اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس، به تبیین ویژگی‌های نظام بانکداری مدرن و ابزارهای مالی نوین (مانند تسهیلات، سپرده‌ها، اوراق بهادار و غیره) پرداخته می‌شود و چالش‌های مرتبط با انطباق این ابزارها با احکام ربا مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در ادامه تلاش می‌شود تا تفسیری جدید از مفهوم ربا ارائه شود که با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان، امکان استفاده از ابزارهای مالی نوین را در چارچوب شریعت فراهم کند. این رویکرد بر تمایز بین ربا و سود مشروع حاصل از فعالیت‌های اقتصادی مولد، تاکید دارد و تلاش می‌کند تا با ارائه راهکارهای فقهی جایگزین نیازهای مالی جامعه را بدون نقض احکام ربا تامین کند. در نهایت، مقاله به ارائه پیشنهاداتی برای اصلاح نظام بانکی و طراحی ابزارهای مالی اسلامی می‌پردازد که ضمن رعایت اصول شریعت، کارآمدی و رقابت‌پذیری لازم را در عرصه اقتصاد جهانی داشته باشند.