سیاست جنایی ایران در امنیت سایبری و پیشگیری از بزه‌دیدگی بانکی

زمینه: رشد فزاینده بانکداری الکترونیکی و وابستگی نظام‌های مالی به زیرساخت‌های دیجیتال، جرایم سایبری را به یکی از چالش‌های اساسی در حوزه امنیت اقتصادی تبدیل کرده است. حملات سایبری به بانک‌ها، فیشینگ، بدافزارهای مالی و نفوذ غیرمجاز به اطلاعات حساب‌های بانکی، از جمله تهدیداتی هستند که نه‌تنها موجب خسارات مالی گسترده به کاربران و موسسات مالی می‌شوند، بلکه اعتماد عمومی به نظام بانکی را نیز تضعیف می‌کنند. در این میان، سیاست جنایی کارآمد در برابر این مخاطرات باید تلفیقی از تدابیر کیفری، پیشگیرانه و حفاظتی باشد تا از بزه‌دیدگی شهروندان جلوگیری کرده و امنیت تراکنش‌های مالی را تضمین کند. هدف: بررسی سیاست جنایی ایران در قبال امنیت سایبری در بانکداری و تحلیل اثربخشی تدابیر موجود در پیشگیری از بزه‌دیدگی مالی انجام شده است. روش: این مطالعه با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از رویکرد اسنادی، قوانین و مقررات کیفری، رویه‌های قضایی را بررسی کرده است. یافته ها: سیاست جنایی ایران عمدتاً مبتنی بر واکنش کیفری بوده و تدابیر پیشگیرانه، از جمله ارتقای سواد دیجیتال کاربران بانکی، توسعه سازوکارهای فنی نظارتی و افزایش هماهنگی میان نهادهای قضایی، بانکی و امنیتی، از انسجام کافی برخوردار نیست. خلاهای قانونی در حوزه حمایت از داده‌های مالی، نبود استانداردهای دقیق امنیت سایبری در بانکداری و ضعف در اجرای راهبردهای پیشگیرانه، زمینه‌ساز افزایش بزه‌دیدگی سایبری در این حوزه شده است. نتیجه: بر این اساس، پژوهش حاضر بر لزوم بازنگری در سیاست جنایی ایران از طریق تقویت راهکارهای پیشگیرانه، توسعه فناوری‌های حفاظتی و بهبود تعامل میان نهادهای ذی‌ربط تاکید دارد.

iran's criminal policy on cybersecurity and banking victimization prevention

abstract background: the rapid growth of electronic banking and the increasing reliance of financial systems on digital infrastructures have turned cybercrime into a major challenge in the field of economic security. cyberattacks on banks, phishing, financial malware, and unauthorized access to bank account information are among the threats that not only cause significant financial losses to users and financial institutions but also undermine public trust in the banking system. in this context, an effective criminal policy against such risks must integrate punitive, preventive, and protective measures to prevent the victimization of citizens and ensure the security of financial transactions. objective: this study aims to examine iran s criminal policy regarding cybersecurity in banking and analyze the effectiveness of existing measures in preventing financial victimization. method: this research employs a descriptive-analytical method and a documentary approach, reviewing criminal laws, regulations, and judicial practices. findings: iran s criminal policy is primarily based on punitive responses, while preventive measures—such as improving the digital literacy of banking users, developing technical monitoring mechanisms, and enhancing coordination among judicial, banking, and security institutions—lack sufficient coherence. legal gaps in protecting financial data, the absence of precise cybersecurity standards in banking, and weaknesses in implementing preventive strategies have contributed to increased cyber victimization in this field. conclusion: accordingly, this study highlights the necessity of revising iran s criminal policy by strengthening preventive approaches, developing protective technologies, and improving cooperation among relevant institutions.