توثیق اوراق بهادار؛ تحلیل حقوقی در نظام بانکی ایران

توثیق اوراق بهادار در نظام بانکی ایران، در تسهیل تامین مالی، مدیریت ریسک اعتباری و افزایش نقد شوندگی نقش دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل مبانی حقوقی ، چالش های اجرایی و ظرفیتهای اصلاحی توثیق اوراق بهادار در چارچوب قوانین جدید، مقررات بانکی و بازار سرمایه انجام شده است. روش پژوهش توصیفی -تحلیلی بوده و منابع و داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته ها نشان می دهد که عقد رهن به دلیل الزامات قانونی، ظرفیت مناسبی برای توثیق اوراق بهادار ندارد. در مقابل، استفاده از صلح وثیقه ای و قراردادهای نامعین، به عنوان راهکارهایی کارآمدتر بررسی شده اند. همچنین تصویب قانون تامین مالی تولید و زیرساخت ها تحول چشمگیری در حوزه وثایق را رقم زده است که مهم ترین آن، گسترش دامنه اموال قابل توثیق و پذیرش اوراق بهادار به عنوان وثیقه به شمار می آید. با این حال، چالش هایی همچون نبود بازار شفاف برای اوراق غیر بورسی، ابهام در حقوق وثیقه گذار و وثیقه گیر و نوسانات ارزش اوراق همچنان مطرح است. راهکارهای پیشنهادی شامل ایجاد بازارهای معاملاتی برای اوراق بهادار غیر بورسی، تدو ین مقررات شفاف در خصوص حقوق طرف ین و طراحی قراردادهایی با پوشش ریسک نوسانات ارزش است. یافته ها می تواند در اصلاح قوانین، مقررات و سیاست های بانکی و بهینه سازی رویه های اجرایی توثیق اوراق بهادار کاربرد موثر داشته باشد.

collateralization of securities; legal analysis in the iranian banking system

collateralization of securities in iran’s banking system plays a key role in financing and credit risk management. this study aims to analyze the legal foundations and operational practices of collateralizing securities, as well as to examine recent regulatory developments and propose reform-oriented solutions. using a descriptive-analytical method, the research reviews newly enacted laws and regulations, including the law on financing of production and infrastructure, directives from the central bank of iran, and securities market regulations. the data and resources have been gathered through library-based research. according to the findings, after assessing the feasibility of pledging securities, the pledge contract was not deemed an appropriate legal instrument for this purpose. instead, the use of collateral peace agreements or atypical (non-nominate) contracts has been suggested as more suitable alternatives. furthermore, recent reforms in the area of collateral have brought about significant changes, most notably the expansion of the range of assets eligible for collateralization and the formal recognition of securities as acceptable collateral. nevertheless, challenges remain, including the absence of clear procedures for collateralizing unlisted (non-exchange-traded) securities, ambiguities regarding the rights and obligations of the collateral provider and collateral taker, and the volatility in the value of securities. the proposed solutions include establishing a transparent market for unlisted securities, drafting collateral agreements that address the risks of value fluctuation, and developing specific regulations to clarify the rights of the involved parties. this research indicates that recent reforms in banking regulations may enhance the liquidity of collateral assets, reduce legal obstacles, and strengthen credit security. the proposed recommendations can contribute to banking policymaking, drafting of executive by-laws, and the optimization of collateralization processes for securities.