تحلیل حقوقی لزوم ثبت چک در سامانه صیاد: بررسی تطبیقی در دکترین حقوقی و رویه قضایی

این پژوهش به تحلیل حقوقی الزام ثبت چک در سامانه صیاد با رویکرد تطبیقی در دکترین حقوقی و رویه قضایی می‌پردازد. با اصلاح قانون صدور چک، ثبت الکترونیکی چک در سامانه صیاد به عنوان یکی از الزامات قانونی مطرح گردید. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ماهیت حقوقی این الزام و آثار آن بر اعتبار چک را مورد بررسی قرار می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد دو دیدگاه اصلی شکل گرفته است: دیدگاه نخست ثبت در سامانه را از شروط صدور و اعتبار چک دانسته و عدم ثبت را موجب خروج از وصف تجاری می‌داند، درحالی‌که دیدگاه دوم آن را صرفاً شرطی شکلی موثر در مرحله مطالبه می‌داند که بر ماهیت ذاتی چک تاثیری ندارد. نگارندگان با دیدگاه دوم همسو هستند. در رویه قضایی نیز شاهد آرای متناقضی هستیم. برخی محاکم با استناد به ماده 21 مکرر قانون صدور چک، ثبت را شرط اعتبار دانسته و دعاوی الزام به ثبت را رد می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر با تاکید بر اصول حقوق تجارت و حمایت از دارندگان با حسن نیت، امکان الزام را می‌پذیرند. نگارندگان ضمن تفکیک میان قابلیت استماع و ماهیت دعوی، با استناد به اصل استماع دعوی، قابلیت طرح چنین دعوایی را تایید می‌نمایند. در رسیدگی ماهوی نیز با رویکردی متعادل، ضمن پذیرش امکان الزام صادرکننده به ثبت، این حق را برای وی محفوظ می‌دارند که با اثبات توافق بر عدم ثبت چک، از مسئولیت مبرا شود. یافته‌ها نشان می‌دهد علیرغم مزایای سامانه صیاد، ابهامات موجود در خصوص ماهیت حقوقی چک ثبت‌نشده و ضمانت اجرای عدم ثبت، ضرورت اصلاحات قانونی را آشکار می‌سازد.

legal analysis of the necessity of check registration in the sayad system: a comparative study in legal doctrine and judici

with the amendment of the check issuance law, the electronic registration of checks in the sayad system was introduced as a legal requirement, which has currently led to numerous challenges in the legal system. the present study, using a descriptive-analytical method and relying on library resources, examines the legal nature of this requirement and its effects on the validity of checks. findings indicate that two main perspectives have emerged: the first view considers registration in the system as a condition for the issuance and validity of checks, arguing that non-registration removes the commercial nature of the instrument. in contrast, the second view regards it merely as a formal requirement affecting the enforcement stage, with no impact on the inherent nature of checks. the authors align with the second perspective. judicial practice also reflects contradictory rulings. some courts, citing article 21 bis of the check issuance law, consider registration a validity condition and dismiss claims for mandatory registration, while others, emphasizing commercial law principles and the protection of bona fide holders, accept the enforceability of such claims. the authors distinguish between the admissibility and the substantive nature of the claim, affirming the admissibility of such lawsuits based on the principle of claim admissibility. in substantive proceedings, adopting a balanced approach, they acknowledge the possibility of compelling the issuer to register while preserving the issuer’s right to exonerate themselves by proving an agreement to waive registration. findings reveal that despite the benefits of the sayad system, ambiguities regarding the legal nature of unregistered checks and the enforcement consequences of non-registration highlight the need for legislative reforms.