شناسایی چالش های اجرای نظارت شرعی در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران

نظارت بر فعالیت های بانک اسلامی با هدف کسب اطمینان از تطبیق فعالیت های آن با موازین شریعت اسلامی، به عنوان یکی از مهم ترین وظیفه های بانک اسلامی جلوه می کند. با ارتقای شورای فقهی به عنوان یکی از ارکان بانک مرکزی در قانون جدید بانک مرکزی، نظارت شرعی در نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در این راستا لازم است چالش های اجرایی سازی نظارت شرعی در نظام بانکی احصا شود. در پژوهش حاضر پس از بیان ضرورت و الزام فقهی و حقوقی نظارت شرعی در جمهوری اسلامی ایران و بیان ثمرات انطباق فعالیت بانک ها با ضوابط شریعت، چالش های پیش روی نظارت شرعی در نظام بانکی جمهوری اسلامی از طریق مصاحبه با خبرگان این عرصه احصا شده اند. در نتیجه تحلیل مضمون مصاحبه های صورت گرفته، چالش های اجرای نظارت شرعی در جمهوری اسلامی ایران، در 3 مضمون فراگیر، 9 مضمون سازمان دهنده و 27 مضمون پایه طبقه بندی شد. چالش های احصا شده در سه سطح کلی طبقه بندی شدند: چالش های عملیاتی شامل فقدان نیروی انسانی، ابهام در جایگاه سازمانی، کیفی بودن فرآیند نظارت و هزینه های نظارت شرعی، چالش های رفتاری و فرهنگی شامل عدم وجود اراده جدی بر اجرای بانکداری اسلامی توسط مجریان و عدم مطالبه بانکداری اسلامی توسط مشتریان و در نهایت چالش های ساختاری شامل خلاهای قانونی و مقرراتی، سیاست های اقتصادی و اختلاف در فتاوای فقها.

identifying the challenges of implementing sharia supervision in the banking system of the islamic republic of iran

supervision of islamic bank activities with the aim of ensuring compliance of its activities with islamic sharia standards is seen as one of the most important duties of islamic banks. with the elevation of the fiqh council as one of the pillars of the central bank in the new central bank law, sharia supervision in the banking system of the islamic republic of iran has become more important. in this regard, it is necessary to identify the challenges of implementing sharia supervision in the banking system. in the present study, after stating the necessity and jurisprudential and legal obligation of sharia supervision in the islamic republic of iran and stating the fruits of the compliance of banks activities with sharia regulations, the challenges facing sharia supervision in the banking system of the islamic republic have been identified through interviews with experts in this field. as a result of the content analysis of the interviews conducted, the challenges of implementing sharia supervision in the islamic republic of iran were classified into 3 comprehensive themes, 9 organizing themes, and 27 basic themes. the challenges identified were categorized into three general levels: operational challenges including lack of human resources, ambiguity in organizational status, quality of the supervision process, and sharia supervision costs; behavioral and cultural challenges including lack of serious will to implement islamic banking by executives and lack of demand for islamic banking by customers; and finally, structural challenges including legal and regulatory gaps, economic policies, and differences in jurists fatwas.