واکاوی خلق پول درون بانکی در پرتو قاعده اکل مال به باطل

مهم‌ترین مسئله‌ای که به لحاظ کاربردی اهمیت بسزایی در بانکداری اسلامی دارد و یکی از ویژگی‌های اصلی این نوع از بانکداری به حساب می‌آید، سازگاری کامل تمام روابط با فقه و حقوق اسلامی است. در واقع در بانکداری اسلامی لازم است، هر نوع رابطه‌ای که بین ذینفعان برقرار می‌گردد، به لحاظ فقه و حقوق اسلامی بدون اشکال باشد. در این میان پدیده خلق پول درون‌بانکی به عنوان مهم‌ترین عملکرد بانک‌ها، با چالش‌های فقهی-حقوقی از جمله تطبیق با قاعده اکل مال به باطل روبه‌روست و از این جهت به یکی از مباحث پرمناقشه در بانکداری اسلامی تبدیل شده است. این پژوهش با هدف واکاوی دقیق ماهیت خلق پول توسط بانک‌ها و بررسی انطباق آن با شروط تحقق قاعده فقهی-حقوقی اکل مال به باطل صورت گرفته است. در این راستا، پرسش محوری تحقیق حاضر این است که آیا فرآیند خلق پول بانکی می‌تواند به عنوان مصداقی از این قاعده فقهی مورد شناسایی قرار گیرد یا خیر؟ این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای (متون فقهی، اقتصادی و حقوقی) انجام گرفته است. داده‌ها از طریق بررسی اسناد مزبور گردآوری شده و با رویکرد میان‌رشته‌ای واکاوی شده‌اند. پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی میان مکانیسم خلق پول درون‌بانکی و مولفه‌های قاعده فقهی-حقوقی اکل مال به باطل، به این نتیجه دست یافته است که فرآیند خلق پول در چارچوب نظام بانکداری اسلامی، مصداق این قاعده محسوب نمی‌گردد.