مسئولیت بانک‌ها در قبال پرداخت‌های اشتباه: مطالعه موردی آرای قضایی

وقوع اشتباه در پرداخت های بانکی، به ویژه در مواردی چون جعل اسناد یا احراز نادرست هویت ذی نفع، از مهم ترین منابع بروز تعارض و طرح دعوا میان بانک ها و مشتریان محسوب می شود. تعیین حدود مسئولیت بانک در این وضعیت ها، با پیچیدگی هایی همراه است که در آرای صادره از مراجع قضایی نیز بازتاب یافته است. مطالعه حاضر با روش توصیفی -تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای انجام شده است. دو رای قضایی با عناوین 'حدود مسئولیت بانک و متصدی آن در پرداخت چک مجعول' و 'نحوه تحقق مسئولیت بانک در قبال اشتباهات کارمندان' به عنوان نمونه های موردی انتخاب و محتوای آنها از حیث مبانی استدلال، نوع مسئولیت پذیرفته شده (قراردادی، مدنی یا محض) و معیارهای انتساب تقصیر تحلیل شده اند. تحلیل داده ها به صورت کیفی و با تمرکز بر منطق استنباط قضات و تاثیر آن بر نتیجه گیری حقوقی صورت گرفته است. نتایج حاکی از آن است که نبود تبیین منسجم از مبنای مسئولیت بانک، به اختلاف نظرهای جدی در فرآیند رسیدگی منجر شده و صدور آرای متعارض در پرونده های مشابه را در پی داشته است. تفاوت در تلقی قضات از ماهیت مسئولیت بانک ها باعث شده است که در مواجهه با موارد مشابه، استدلال ها و نتایج حقوقی متفاوتی داشته باشند. این تشتت در آرا، در کنار فقدان یک نظام حقوقی منسجم در تعیین حدود مسئولیت، در مواردی به عدم جبران موثر خسارت های واردشده به مشتریان منتهی شده است. تدوین چارچوب قانونی و قضایی دقیق در خصوص نوع و حدود مسئولیت بانک ها در قبال پرداخت های اشتباه، راهکاری ضروری برای ایجاد وحدت رویه و جبران خسارت های وارده است.

banks' liability for erroneous payments: a case study of judicial decisions

the professional activity of banks entails a specific responsibility to compensate for damages inflicted on various individuals. compensating for erroneous bank payments whether due to customer or employee mistakes, processing errors, or third-party fraud is of particular importance in remedying incurred losses. this study adopts a descriptive-analytical approach, relying on library resources, to examine and critique two judicial rulings on this subject: the extent of liability of banks and their operators in the payment of forged cheques and the realization of bank liability for employee errors. in the first case, the bank was held liable for issuing a payment order for a forged cheque due to insufficient diligence in verifying the cheque s authenticity. in the second case, the bank was found responsible for negligently failing to verify the identity of the recipient, resulting in the withdrawal of deposited funds by someone other than the account holder. in these two rulings, the lack of precise clarification regarding the nature of the bank s liability whether contractual or civil and the differing legal bases for civil liability accepted by the judge led to divergent outcomes. consequently, the responsibility for compensating damages in similar cases was imposed on two different parties.