تحلیل تطبیقی بر بانکداری اخلاقی و تضمین حقوق شهروندی در کشورهای اسلامی (مطالعه موردی: اندونزی، مالزی و عربستان)

بانکداری اسلامی، به‌عنوان یک نظام مالی مبتنی بر اصول شریعت، پتانسیل بالایی برای تحقق عدالت اقتصادی و تضمین حقوق شهروندی دارد. این مقاله با رویکرد تطبیقی، عملکرد بانکداری اسلامی در چند کشور اسلامی را بررسی کرده و چالش‌ها و راهکارهای آن را تحلیل می‌کند. تجربه کشورهایی مانند مالزی و اندونزی نشان می‌دهد که موفقیت بانکداری اسلامی مرهون قوانین شفاف نظارتی، آموزش عمومی و همکاری بین‌المللی است. در مقابل، کشورهایی مانند عربستان سعودی و ایران، علیرغم منابع مالی گسترده، به دلیل تمرکز بر پروژه‌های نمادین و عدم توجه به نیازهای جوامع محلی، با نابرابری فزاینده و کاهش اعتماد عمومی مواجه هستند. برای کاهش شکاف بین نظریه و عمل، راهکارهایی مانند تقویت نهادهای نظارتی مستقل، توسعه ابزارهای مالی نوآورانه (مانند صکوک و وقف)، افزایش شفافیت و پاسخگویی، و تمرکز بر نیازهای جوامع محلی پیشنهاد شده است. همچنین، رفع چالش‌های ساختاری مانند تحریم‌ها و سوءمدیریت، و توجه به عدالت اجتماعی از طریق توزیع عادلانه منابع و حمایت از اقشار ضعیف، ضروری به نظر می‌رسد. این مقاله نتیجه می‌گیرد که بانکداری اسلامی می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای تضمین حقوق شهروندی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی عمل کند، اما موفقیت آن مستلزم رویکردی جامع، شفاف و مبتنی بر نیازهای واقعی جوامع است. تحلیل تطبیقی تجربیات کشورهای مورد بررسی، یافته‌های ارزشمندی برای بهبود عملکرد بانکداری اسلامی در راستای تحقق اهداف اخلاقی و اجتماعی آن ارائه می‌دهد.

a comparative analysis of ethical banking and ensuring citizen rights in islamic countries (case study: indonesia, malaysia and saudi arabia)

abstract islamic banking, as a financial system based on sharia principles, has significant potential to achieve economic justice and ensure citizen rights. this article adopts a comparative approach to examine the performance of islamic banking in several islamic countries, analyzing its challenges and solutions. experiences from countries such as malaysia and indonesia demonstrate that the success of islamic banking is attributed to transparent regulatory frameworks, public education, and international cooperation. in contrast, countries like saudi arabia and iran, despite having extensive financial resources, face increasing inequality and declining public trust due to their focus on symbolic projects and neglect of the needs of local communities. to bridge the gap between theory and practice, solutions such as strengthening independent regulatory bodies, developing innovative financial instruments (like sukuk and waqf), enhancing transparency and accountability, and addressing the needs of local communities are proposed. furthermore, addressing structural challenges like sanctions and mismanagement, as well as focusing on social justice through equitable resource distribution and support for vulnerable groups, is deemed essential. this article concludes that islamic banking can serve as a powerful tool for ensuring citizen rights and reducing economic inequalities, but its success requires a comprehensive, transparent approach grounded in the real needs of communities. the comparative analysis of the experiences of the countries studied offers valuable insights for improving the performance of islamic banking in alignment with its ethical and social objectives.