مقامِ حاکم در وضعیتِ استثنایی؛ نظریه دیکتاتوری اشمیت

اشمیت، در زمانهٔ آشوب‌های سیاسی-اقتصادی آلمان می‌زیست و به چشم خویش مشاهده می‌کرد که بحران، چگونه اساس کشور و جامعه‌اش را تهدید نموده و به نابودی سوق می‌دهد. از همین روی او متوجه شد که استثنا، با تمامِ قوا، کارکردهای عادی نظام‌های متداول جامعه را از کار انداخته و نظمِ طبیعی امورِ سیاسی-اجتماعی را مختل می‌نماید. این نظمِ طبیعی، به‌وسیلهٔ هنجارهای حقوقی یا قانون، برقرار می‌گشت. حال آنکه اولین اثر استثنا، فلج نمودن نظمِ حقوقی و عقیم ساختن قانون است. پس اشمیت معتقد بود که در چنین شرایطی، باید چیزی فراتر از حقوق باشد تا بتوان اساس جامعه را حفظ کرد. او این وظیفهٔ خطیر را به حاکم جامعه محول کرده و او را مسلح به سلاحِ تصمیم، نمود. تا بدین نحو، در زمانهٔ بحران، حاکم، نظمِ حقوقی ناکارآمد موجود را، کنار گذاشته و با تصمیم سیاسی و خطیرِ خود، وضعیت عادی را خلق یا اِعاده کند؛ بنابراین حاکم در مقامی قرار می‌گیرد که بی‌شباهت به دیکتاتوری نیست. دیکتاتوری که یا وضعِ عادی را اِعاده می‌کند و استثنا را خنثی نماید؛ یا نظم و جامعه‌ای جدید خلق کند و اساسِ نوینی بیافریند. این پژوهش سعی می‌کند نظریهٔ دیکتاتوری اشمیت را، از منظر حاکم و وضعیتِ استثنایی فهم کرده و نشان دهد که حاکم-دیکتاتور، خلاف ادعاهای مرسوم، راه به استبداد و تصمیم‌گرایی محض نمی‌برد.

the sovereign in the state of exception: carl schmitt’s theory of dictatorship

carl schmitt lived during the political and economic turmoil of germany, witnessing firsthand how crises threatened the very foundation of his nation and society. he observed that the state of exception, in full force, disrupts the ordinary functioning of societal systems and paralyzes the natural order of political and social affairs—an order maintained through legal norms and the rule of law. however, schmitt argued that the first effect of the exception is the suspension of the legal order and the incapacitation of the law itself. in such circumstances, he believed that something beyond the law is necessary to preserve the foundations of society. he entrusted this critical responsibility to the sovereign, empowering them with the instrument of decision. in times of crisis, the sovereign, according to schmitt, must suspend the ineffective legal order and, through a decisive political act, restore or create a state of normalcy. as such, the sovereign assumes a position that closely resembles dictatorship: a dictatorship that either restores the normal order and neutralizes the exception, or constructs a new political and social order altogether. this study aims to understand schmitt’s theory of dictatorship through the lens of the sovereign and the state of exception, demonstrating that the figure of the sovereign-dictator does not inevitably lead to despotism or arbitrary decisionism, contrary to common claims.