نسبت سنخ وجود خدا و ممکنات: بررسی دیدگاه میرداماد

تبیین سنخ وجود خدا و وجود ممکنات از مسائل غامض در الاهیات فلسفی و کلامی محسوب می‌شود. در آثار میرداماد درباره تبیین ارتباط وجودی خدا با ممکنات مطالبی وجود دارد که بعضاً متعارض می‌نماید. بسیاری از مبانی فلسفی وی همچون مباحث هستی‌شناسی، تناسب عینی علت و معلول، اصل «معطی شیء فاقد شیء نیست»، قاعده «الواحد لایصدر عنه الا الواحد»، تقرب و تبعد موجودات نسبت به خداوند، علم الاهی و اتحاد عالم و معلوم، با هم‌سنخی همخوانی دارد، ولی برخی مبانی دیگر وی مانند قول اشتهاری اصالت ماهیت، با تباین وجود خدا و ممکنات قرابت بیشتری دارد. بررسی و تحلیل نظریات میرداماد در این مسئله این نتیجه را ثمر می‌دهد که وی هم‌سنخی وجود خدا و وجود ممکنات را قبول دارد و تباینی بین آنها به صورت مطلق روا نمی‌داند. هم‌سنخی لوازمی دارد که آثار میرداماد با آنها همخوانی دارد.

the relationship between the existence of god and the possible existents: a study of mirdamad’s perspective

the typology of the existence of god and the existence of possibilities is one of the ambiguous issues in philosophical theology. one of the islamic philosophers is mirdamad. in his works on explaining the relationship between the existence of god and the possible existents, there are issues that sometimes seem contradictory. many of his philosophical principles such as ontological ones, objective proportion of cause and effect, the principle of the giver of an object cannot be without it, the rule of nothing can be issued from a single object except one, the closeness of creatures to god and their distance from him, divine knowledge and the union of the knower and the known, are consistent with being of the same type. but some of his other principles, such as the famous utterance of the principality of essence, are more closely related to the contrast between the existence of god and the existence of possibilities. the study and analysis of mirdamad’s theories on this issue led to the conclusion that he accepted the similarity between the existence of god and the existence of possibilities and did not consider the contrast between them to be absolutely correct. similarity has consequences that mirdamad’s works are consistent with.