مواجههٔ فلسفهٔ اسلامی با مسائل جدلی‌الطرفین

این مقاله پاسخ به این پرسش است که: فلسفهٔ اسلامی در مواجهه با مسائل جدلی‌الطرفین چه مسیری را در پیش گرفته است؟ اهمیت این پرسش و لزوم پرداختن به آن وقتی آشکارتر می‌شود که مسائل جدلی‌الطرفین فلسفی دلیل بر ناتوانی و بی‌جوازی طبیعت عقل در گذر شناختاری به آن ‌سوی طبیعت گرفته شود. در فلسفهٔ غرب، این دلالت را کانت به انجام رسانید و فروغ دانش مابعدالطبیعه یا فلسفهٔ اولی را به کاستی و خاموشی کشاند. فلسفهٔ اسلامی، به‌سان همهٔ فلسفه‌های دیگری که در صدد اکتشاف برابرایستاها یا اعیان فراطبیعی، احکام و آثار آنها بوده‌اند، با فلسفه‌ای روبه‌رو است که بر پایهٔ نظام‌مندی خود، آنها را از مرتبهٔ شناخت‌بخشی پایین می‌آورد. بدین‌ترتیب، این مقاله با پایه قراردادن موقعیت مسائل جدلی‌الطرفین در فلسفهٔ نقادی کانت، مواجههٔ فیلسوفان فلسفهٔ اسلامی را با این قبیل مسائل بازگو می‌کند تا در نهایت معلوم شود که چرا آنچه بخشی از دلیل کانت بر طرد شناختاری‌بودن دانش مابعدالطبیعه شد در فلسفهٔ اسلامی چنین نشد: فیلسوفان فلسفهٔ اسلامی، برخلاف کانت، مسائل جدلی‌الطرفین این دانش را به طبیعت عقل نسبت ندادند.

islamic philosophy’s confrontation with bilateral polemical issues

this article is the answer to the question: what path has islamic philosophy taken in the face of polemical issues? the importance of this question and the need to address it becomes clearer when the bilateral polemical issues are considered as the reason for the inability and impermissibility of the nature of intellect in the cognitive transition beyond nature. in western philosophy, this was done by kant, and the light of metaphysical knowledge or the first philosophy was reduced to extinction. islamic philosophy, like all other philosophies that have sought to discover supernatural beings, their rules and effects, is confronted with a philosophy that, based on its system, lowers the mentioned concepts from their cognitive level. thus, based on the position of bilateral polemical issues in kant’s critical philosophy, this article recounts the encounters of islamic philosophers with such issues to finally explain why what became part of kant’s reason for rejecting the cognitive nature of metaphysical knowledge did not happen in islamic philosophy. philosophers of islamic philosophy, unlike kant, did not attribute the bilateral polemical issues of this knowledge to the nature of intellect.