آینده‌پژوهی شهری و نقش اکوسیستم‌های نوآوری در تطبیق با تغییرات اقلیمی مطالعه موردی شهرهای شمالی ایران

تغییرات اقلیمی، با تاثیرات عمیقی مانند افزایش دما، تغییر الگوهای بارش، و بالا آمدن سطح دریای خزر، شهرهای استان‌های شمالی ایران (گیلان، مازندران، و گلستان) را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. این پژوهش با هدف بررسی نقش آینده‌پژوهی شهری و اکوسیستم‌های نوآوری در تطبیق این شهرها با تغییرات اقلیمی، از روش تحقیق ترکیبی کیفی و کمی استفاده کرد. داده‌های اقلیمی از منابع محلی (irimo, 2023) و بین‌المللی (future urban climates) تحلیل شدند و نشان دادند که دمای متوسط منطقه تا سال 2050 تا 2.5 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و بارندگی‌های فصلی 15-20 درصد کاهش می‌یابد، در حالی که سطح دریا تا 20 سانتی‌متر بالا خواهد آمد. این تغییرات، با تشدید سیلاب‌ها و کاهش بهره‌وری کشاورزی، زیرساخت‌ها و معیشت شهرهایی مانند رشت، ساری، و گرگان را تهدید می‌کند. آینده‌پژوهی سناریو، با مدل‌سازی اقلیمی، راهکارهایی مانند زیرساخت‌های مقاوم در برابر سیل و احیای تالاب‌ها پیشنهاد کرد. اکوسیستم‌های نوآوری محلی، از جمله پروژه‌های مبتنی بر اینترنت اشیا (iot) و هوش مصنوعی برای پیش‌بینی سیل، و راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت مانند دیوارهای سبز، پتانسیل بالایی برای تطبیق نشان دادند (iran innovation report, 2023). با این حال، کمبود داده‌های محلی، سرمایه‌گذاری ناکافی (کمتر از 1 درصد بودجه استانی)، و ضعف هماهنگی نهادی موانع اصلی هستند. مقایسه با شهرهای پیشرو مانند روتردام و سنگاپور شکاف در منابع و سیاست‌گذاری را آشکار کرد. این پژوهش توصیه می‌کند که با بهبود زیرساخت‌های داده‌ای، افزایش سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های نوآوری، و تقویت همکاری‌های بین‌نهادی، تاب‌آوری شهری تقویت شود. اجرای راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت و سیاست‌های فراگیر نیز می‌تواند شهرهای شمالی ایران را به الگویی برای تاب‌آوری اقلیمی تبدیل کند، مشروط به رفع محدودیت‌های موجود.