آینده پژوهی مشارکتی برای تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات اقلیمی: چارچوبی برای حکمروایی آینده‌پرداز

این پژوهش با هدف بررسی نقش آینده پژوهی مشارکتی در تقویت تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات اقلیمی در کلان‌شهر تهران انجام شد. با بهره‌گیری از روش تحقیق کیفی، داده‌ها از طریق مرور نظام‌مند ادبیات (2022-2025)، کارگاه‌های مشارکتی، تحلیل سناریو با نرم‌افزار سناریوویزارد، مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند و تحلیل مضمون در nvivo گردآوری و تحلیل شدند. چارچوب نظری مطالعه بر نظریه‌های سیستم‌های پیچیده، تاب‌آوری، حکمروایی مشارکتی و عدالت محیطی استوار بود. یافته‌ها نشان داد که آینده‌نگاری مشارکتی با تدوین سناریوهای محتمل (پایداری اقلیمی، بحران اقلیمی، سازگاری محلی و فروپاشی شهری)، عدم‌قطعیت‌های اقلیمی را کاهش می‌دهد. مشارکت شهروندی، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، تاب‌آوری اجتماعی را تقویت کرد، اما فقدان پلتفرم‌های مشارکت مانع اصلی بود. چالش‌های نهادی، از جمله ناهماهنگی سازمانی و کمبود ظرفیت، حکمروایی آینده‌پرداز را محدود کردند. راهبردهای کالبدی-زیست‌محیطی، مانند زیرساخت‌های سبز و بازچرخانی آب، برای تاب‌آوری پیشنهاد شدند. مقایسه با مطالعات مشابه در آمستردام و جاکارتا، قابلیت تعمیم یافته‌ها را تایید کرد، اما چالش‌های نهادی تهران نیازمند راه‌حل‌های بومی است. پیامدهای سیاست‌گذاری شامل تقویت پلتفرم‌های مشارکت، ایجاد نهادهای واسطه‌ای، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سبز و استفاده از فناوری‌های پیش‌بینی است. محدودیت‌های مطالعه شامل کمبود داده‌های دقیق اقلیمی و مشارکت محدود بخش خصوصی بود. این پژوهش چارچوبی جامع برای حکمروایی آینده‌پرداز ارائه می‌دهد که می‌تواند تهران و سایر کلان‌شهرهای مشابه را به سمت آینده‌ای پایدار و مقاوم هدایت کند.