تحلیل نسبت هندسه با ساختار بصری نقاشی (مطالعه موردی: نگاره رزم کیخسرو و افراسیاب در شاهنامه بایسنقری)

نسبت میان هندسه و نقاشی ایرانی موضوعی است که بر پایه مطالعه نقوش هندسی در علم ریاضیات و پیوند آن با قوانین بصری صورت می پذیرد. در حقیقت ما در نقاشی ایرانی شاهد زبان تصویری ویژه ای هستیم که از تعامل میان فرم و محتوا شکل گرفته است؛ و برحسب روابط و تناسبات هندسی و از طریق محاسبه سازمان یافته است، از اینرو آشکار ساختن ساختار پنهان هندسی در نقاشی ایرانی و بررسی نسبت آن در ترکیب عناصر بصری در نقاشی رزم کیخسرو و افراسیاب موضوعی است که این پژوهش سعی دارد به شناسایی آن بپردازد، این مقاله به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که درلایه های پنهان نقاشی رزم کیخسرو و افراسیاب نسبت هندسه با ساختار بصری چگونه ایجاد شده است؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی است. حاصل تطبیق و نتیجه بررسی ها نشان می دهد که 1-هنرمند در نقاشی رزم کیخسرو و افراسیاب سازمانی دقیقاً محاسبه شده از عناصر هندسی و نظامی از روابط خطی و فرمی را کشف کرده است و آن را بر اساس مبانی تصویری و تجسمی عرضه می دارد.2-با کاهش عناصر تجسمی به شکل های هرچه بنیادی تر(دایره، مثلث، مربع، پنج ضلعی) و نزدیک کردن این اشکال به خلوص هندسی، و چند رنگ اصلی روی سطح تصویر، عناصر ناب ساختاری معماری فضا را بازسازی می کند.3- نقاش در جانمایی عناصر سازنده اثر از فن خط کشی سنتی و تناسبات ریاضی و روابط عددی استفاده کرده است.

analysis of the relationship between geometry and the visual structure of painting, the battle of kay khosro and afrasiab” painting (shahname baysanqari version 833 ah)

the relationship between iranian geometry and painting is based on the study of geometric patterns in mathematics and its bond with visual laws. in iranian painting, there is a special image that is formed by the links between form and content and it is organized on the basis of geometric relations and proportions and calculation, thus, the present research attempts to reveal the covert geometric structure in iranian painting and investigates its relationship in the combination of visual elements in the painting of “the battle of kay khosro and afrasiab”. this paper answers the question of how is the relationship between geometry and visual structure created in the covert layers of “the battle of kay khosro and afrasiab” painting. the research method used is descriptive-analytical with library and documentation data collection. comparisons and investigations show that 1- the artist has discovered a precisely calculated organization of geometrical elements and a system of linear and formal relationships in “the battle of kay khosro and afrasiab” painting and presents it based on visual principles. 2-through reducing the visual elements to the most fundamental shapes (circle, triangle, square, pentagon) and bringing these shapes closer to geometric purity, and a few principle colors on the surface of the image, pure structural elements reconstruct the architecture of the space. 3- the painter has adopted the traditional drawing techniques ,mathematical proportions and numerical relationships in placing the elements of the work.