نمادینگی حضور توامان نقش شیر و اژدها در آثار هنری ایران در عصر اسلامی

شیر و اژدها به دلایل و خصیصه های منحصربه‌فردی که داشته اند به‌صورت نماد و اسطوره درآمده اند. در دوره اسلامی توامان و در تقابل با یکدیگر در آثار هنری ایران دیده می شوند، حضور توامانی که تا قبل از ظهور اسلام اثری از آن نبود. هدف این پژوهش بررسی چگونگی حضور توامان این دو نماد در آثار هنری ایران در دوره اسلامی است. در این راستا شناخت مفاهیم نمادین شیر و اژدها در سه حوزه اساطیر، معتقدات اسلامی و ادبیات ایران تا بدان جا موردبررسی قرار می‌گیرد که برای خوانش آثار و این حضورِ توامان راه گشا باشند. به عبارتی دیگر، تصویر و تصوّری که هر سه حوزه از نماد شیر و اژدها به مخاطب می دهد، برای این پژوهش مدنظر است. این پژوهش مبنی بر روش مطالعه‌ تاریخی و تحلیلی بر آن است به این پرسش ها پاسخ دهد که حضور توامان نماد شیر و اژدها در آثار هنری ایران به چه معناست؟ این حضور توامان به نبرد خیر و شر و غلبه یکی بر دیگری تعبیر می‌شود یا به معنای اتحاد بدون هویت است؟ حضور نماد شیر و اژدها همیشه به‌صورت نبرد در آثار هنری دیده می‌شود که به لحاظ مفهومی، به‌طورکلی نمادی است از نبرد همیشگی نور و تاریکی، خیر و شر، ولی نکته حائز اهمیت آن است که به نظر، نوع اثر و جایگاه قرارگیری این نقش نمادین و دوره تاریخی به لحاظ تفکر غالب شیعی، در رساندن مفهوم این حضور توامان تاثیرگذار است و بر این اساس هر اثر می‌تواند با یک یا هر سه خوانش اساطیری، اسلامی-شیعی و ادبی معنا دهد.

symbolism on concurrent presence of lion & dragon in iranian arts of islamic period

aaalion and dragon have been represented as a symbol and myth due to a number of reasons and their unique features. in islamic age, concurrent presence of lion-dragon is found in contrast with each other in iranian artworks, a simultaneous presence that was not found before the advent of islam. the main aim of this study is to investigate on the way that these two concurrent symbols present in artworks of iran. to achieve this goal, recognizing symbolic concepts of lion-dragon are studied in three areas: myths, islamic beliefs, iran literature which are studied to an extent by which they can pave the way to investigate these artworks and their concurrent presence. in other words, the image and imagination that is provided for the addressee by these three areas is the cornerstone of the study. the current research which is based on descriptive and analytic studies aims to answer these questions:1-what does concurrent presence of lion-dragon in artworks of islamic age mean?2-is the concurrent presence interpreted as a battle between good and evil and the dominance of one over another; or does it show a kind of solidarity without any identity? the symbolic presence of dragon-lion has always been seen in a battle in artworks that is conceptually the symbol of perpetual battle between lightness and darkness, good and evil. but it is significant to define a more accurate meaning depending on the kind of art and the place of this symbolic role.