تحلیل نقوش و صفحه آرایی قرآن میر عبدالقادر حسینی شیرازی از مکتب هند و مقایسه آن با قرآن روز بهان شیرازی از مکتب شیراز (از مجموعه نفایس آستان قدس رضوی)

با ورود اسلام به ایران و سایر نقاط به‌ویژه در دوره صفوی، تذهیب‌های قرآنی دارای اهمیت و ارزش زیبایی‌شناسی خاصی گردید. در این دوره بین ایران و هند ارتباطاتی ‌ویژه در زمینه‌ هنری ایجاد و درنتیجه دامنه تحقیقات هنری گسترش یافت. در ایران، بهترین مذهّبان تنها در پایتخت ساکن نبودند. در سراسر قرون نهم و دهم هجری قمری، شیراز یکی از مراکز اصلی تدوین کتب دست‌نویس به شمار می‌آمد. این پژوهش برآن است که با انتخاب هدفمند دو قرآن نفیس از موزه‌ آستان قدس رضوی، قرآن روزبهان شیرازی با شماره ثبت 136 از مکتب شیراز و قرآن عبدالقادر حسینی شیرازی با شماره ثبت 106 مربوط به مکتب هند و ایرانی -هر دو از قرآن‌های شاخص در مکتب‌های عنوان‌شده در دوره زمانی صفوی- را مورد مطالعه و تطبیق قرار دهد. سوال اصلی این است که چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین سبک تذهیب در قرآن میر عبدالقادر حسینی شیرازی و قرآن روزبهان شیرازی دال بر اثرگذاری مکتب شیراز بر مکتب هند و ایرانی یا بالعکس وجود دارد؟ هدف اصلی پژوهش دستیابی به ویژگی‌هایی تذهیب‌های مکتب هند و ایرانی است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی با رویکرد تطبیقی است. در این روش علاوه بر معرفی این آثار نفیس و هنرمندان آن‌، با بررسی تذهیب و صفحه‌آرایی‌ و تطبیق آن‌ها با یکدیگر، ویژگی‌های هر مکتب مورد مطالعه قرار داده می‌شود. همچنین پژوهش بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از منابع اینترنتی خواهد بود. نتایج حاصله نشان می‌دهد کتابت قرآن در هند بیشتر تحت تاثیر هنرمندان ایرانی به‌خصوص هنرمندان مکتب شیراز بوده است و تبادل هنری و فرهنگی در این دوره با توجه به شیعی‌مذهب بودن قطب شاهیان بیش ‌از پیش مشهود می‌شود، چنانکه صفحه‌آرایی و آرایه‌های تذهیبی قرآن عبدالقادر حسینی و قرآن روزبهان مشابه صفحه‌آرایی‌های صفوی است. استفاده از رنگ‌های خاص و ترکیبی که از اختصاصات سبک روزبهانی است در هر دو قرآن مشترک می‌باشد. در این میان در تذهیب‌های قرآنی میر عبدالقادر برخی ویژگی‌ها ازجمله نوع پرکاری در تذهیب و علاقه به طبیعت‌گرایی با گل‌های ریز و فراوان دیده می‌شود که از تاثیرات مکتب هند بر مکتب شیراز است

analysis of the gilding and layout of abdul qader husseini shirazi quran from the indo-iran school and comparision with roozbahan shirazi quran from the shiraz school

throughout history, especially during the period, safavid  qur’anic illuminations have had a significant and aesthetic value. during this period, communications between iran and india initiated especially in the artistic field, resulting in a wider range of artistic research. the present study aims to select purposefully two exquisite qurans from the astan quds razavi museum, the quran of roozbahan shirazi with the number 136 from the shiraz school and the quran, abdul qader hosseini shirazi, with the number 106 in the indo-iranian school, and to study and compare these two qurans. the main goal of the study is to achieve the characteristics of the school of hinduism and iranian. the method of study was descriptive-analytic with a comparative approach to achieving goals. the result demonstrating the layout and decorative arches of the quran, abdul qader hosseini and quran roozbehan, are similar to the layout of the safavid layout, and the similarities and influences of the layout type in fatahah kaltekh from the shiraz school are seen in the indian and iranian schools. the use of special colors, which is a rosiban style attribute, is common in both qur’ans, among which these qur’anic motifs are considered by some of the qualities, including the type of prolific in the illumination and interest in nature, which is used by the use of tiny flowers that is a special school of hinduism which has been influenced by the qur’anic illustrations of the shiraz school.