بررسی معماری و تزئینیات ساختمانی در آرامگاه حسام‌ الدوله بیرجند

شکوه، عظمت و زیبایی معماری اسلامی ایران و حتی معماری قبل از اسلام، بیش از هر چیز به تزئین و آرایش آن بستگی دارد. هنرهای والای اسلامی، چه هنرهای تزئینی و چه هنرهای کاربردی، دارای اهمیت و اعتبار ویژه‌ای است و در هر دوره از ادوار اسلامی ایران، جهت تزئین فضاهای معماری از انواع هنرها استفاده شده که این هنرها علاوه بر جنبة تزئینی، ویژگی معماری و تزئینی هر دوره را بیان می‌کند. در معماری تاریخی ایران علاقه به سطوح تزئینی از علاقه به اشکال ساختمانی کمتر نیست و طرح‌های تزئینی با چنان احساسی از ارتباط اجزاء با کل ساخته می‌شود که این احساس برای ارتباط عناصر واقعی ساختمان کمتر دیده می‌شود. از جمله بناهایی که در دورة اسلامی بعد از مساجد مهم‌ترین عناصر تزئینی در آن به کار رفته است، معماری آرامگاهی می‌باشد. در این تحقیق معماری و تزئینات به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله بیرجند معرفی می‌شود. این آرامگاه مربوط به دوره قاجار و جزء بناهای آرامگاهی غیر مذهبی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی و با رویکرد تاریخی و فرهنگی بوده و جمع‌آوری یافته‌های آن نیز طریق مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است. سوال اصلی تحقیق این است که آرایه‌های تزئینی به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله کدامند؟ از جمله تزئینات به کار رفته در آن هنر آینه‌کاری است. هنر آینه‌کاری در دورة قاجار در بناهای حکومتی و آرامگاه‌های مذهبی بیش‌ترین کاربرد را دارد. آینه‌کاری به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله به صورت اشکال هندسی و به‌صورت رسمی‌بندی، انواع گره و نقوش اسلیمی و نقاشی و خط بر پشت آینه به‌وجود آمده است. علاوه بر آینه‌کاری در این بنا از هنر گچبری به صورت نقوش اسلیمی و حیوانی و آجرکاری نیز استفاده شده است.

investigation of decorative elements (complement arrays) construction of the tomb of hesam dowlah in birjand

the splendor, grandeur and beauty of islamic architecture of iran, and even of pre-islamic architecture, depends, above all, on its decoration. islamic high arts, both decorative and applied arts, are of particular importance and prestige, and in every era of the islamic era of iran, various types of arts have been used to decorate the architectural spaces, which in addition to the decorative, architectural and decorative features of each it expresses the course. in iranian historical architecture, interest in decorative surfaces is no less than interest in building forms, and decorative designs are made with such a sense of connection with the whole that this feeling is less likely to relate to the actual elements of the building. tomb architecture is one of the most important decorative elements in the islamic era after the mosques. in this research, the architecture and decoration used in the tomb of hesam dowlah birjand is presented. this tomb is related to the qajar period and is part of the non-religious tomb buildings. this research is a descriptive and analytical research with historical and cultural approach and its findings have been collected through library and field studies. the main question of the research is what are the decorative motifs used in the tomb of hussam al-dawlah? one of the decorations used in that art is mirror work. mirror art is most used in government buildings and religious tombs during the qajar period. mirrors used in the tomb of hesam dowlah are geometrically formalized, with a variety of knitwear and islamic motifs and paintings and a line on the back of the mirror. in addition to mirroring, the art of plastering has been used as an animal and animal motif and brickwork.