دیپلماسی اقتصادی اوراسیایی؛ بایستگی و فرصت منطقه‌گرایی توسعه‌ای

هدف این مقاله تحلیل ضرورت کاربست دیپلماسی اقتصادی فعال در اوراسیا و شناسایی فرصت‌ها و مزایایی این رویکرد برای منافع ملی ایران است. اوراسیا به‌عنوان فراقاره‌ای از شرق آسیا تا اروپا با پویایی‌های متنوع و ظرفیت‌های بسیار اقتصادی و ژئواکونومیکی از مناطق مهم در تحولات فعلی و آتی ‌منطقه‌ای و بین‌المللی خصوصاً در گذار به نظم جدید است. وجود کنشگران روندساز، منابع گسترده و تاثیرگذار، حجم بالای تجارت، زیرساخت‌های همکاری جمعی به شکل نهادهای منطقه‌ای و پروژه‌های فرامنطقه‌ای از مولفه‌های تاییدکننده این اهمیت هستند. فقدان شناخت بایسته از ماهیت و وضعیت اوراسیا، عدم شناسایی دقیق منافع، شناخت ناکامل از ظرفیت‌ها، فقدان راهبرد اوراسیایی، سیاست‌زدگی و امریکازدگی، نگاه دنباله‌رو به روندهای برساخته از دلایل ناکامی ایران در این حوزه بوده است. هرچند طی سال‌های اخیر گام‌هایی برای رفع این نواقص و کاربست یک سیاست اوراسیایی فعال‌تر در دستور بوده، اما هنوز بسیاری از این نواقص پابرجا هستند. این مقاله با روش کیفی، در چهارچوب مفهوم منطقه‌گرایی توسعه‌ای و با رویکرد سیستمی مترتب بر توجه به برهم‌کنش متغیرها، کارگزاران و موضوعات مختلف در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی، منافع حاصل از کاربست دیپلماسی اقتصادی فعال در اوراسیا برای سیاست خارجی ایران را بررسی می‌کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کاربست این دیپلماسی در قالب منطقه‌گرایی توسعه‌ای ضمن تعدیل فشارهای امریکا و تامین هدف اولویت‌دارِ اقتصادی‌سازی سیاست خارجی، در تامین منافع تهران در سایر حوزه‌ها از جمله امنیتی، سیاسی و فرهنگی نیز موثر بوده و به انطباق مبتکرانه ایران با شرایط پرتغییر منطقه‌ای و بین‌المللی مساعدت می‌کند.