راهکارهای تقریب مذاهب، با رویکرد اقتضایی

هدف محوری موضوع تقریب مذاهب اسلامی، ایجاد افقهای ذهنی مشترک بین پیروان مذاهب اسلامی است. در این راستا تا کنون گامهای عملی مهم در سطح مراجع تقلید و مفتیان و نخبگان فکری و ابزاری برداشته شده؛ و فتواهای از سوی رهبران دینی مثل آیت الله العظمی خامنه‌ای و دیگر مفتی های طراز اول مذاهب اثناعشری و اهل سنت مبنی برجواز پیروی از مذاهب پنجگانه صادر شده است. در این میان جدای از فعالیت‌های آیت الله بروجردی و فتوای آیت‌الله سیستانی و شیخ شلتوت، نهادهای مثل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ایجاد گردیده و در سطح نخبگان نیز فعالیت می‌کنند. ولی دست آورد نهادهای مذکور، به نسبت انتظارات و هزینه و امکاناتی که سالانه به مصرف می رسانند، خیلی فاصله دارد. بنابر این به خاطر موثریت و نتیجه بخش بودن بیشتر پروسه تقریب مذاهب، این نوشتار استفاده از الگوی وضعیتی_اقتضایی را پیشنهاد می‌کند. چون ویژگی‌های فرهنگی، تجربیات تاریخی، هنجاری و بسیاری از متغیرهای دیگر که می‌توانند به طور مستقیم و غیر مستقیم بر رفتار و منش و شیوه تعامل پیروان مذاهب در یک جامعه کلانتر با یکدیگر از منظر رواداری، تساهل و هم پذیری؛ تاثیر داشته باشند؛ در این الگو مورد توجه قرار گرفته است. و بهره گیری از باورهای فرقه‌های مختلف تصوف مثل: قادریه، نقشبندیه، چشتیه و حتا اسماعلیه در راستای گسترش روحیه و منش هم پذیری و رواداری، مناسب است. چون روح جریانهای تصوف و باطنی گری، با همه مذاهب اسلامی در سازگاری است. یعنی گسترش تفکر باطنی گری، تعصب و توهین و تحقیر مذهبی را کاهش می‌دهد؛ و فضا و بستر جامعه را برای همدلی مذاهب فراهم می‌سازد.