واکاوی و شناسایی قابلیت‌های حمایتی هوش مصنوعی برای افراد دارای اختلال طیف اوتیسم : یک مطالعه نظامند

پیشرفت فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در سالیان اخیر موجب کاربرد موثر این فناوری‌ها در حیطه‌های گوناگون شده است. یکی از حوزه‌هایی که هوش مصنوعی در آن به شدت تاثیرگذار بوده آموزش و یادگیری افراد با نیازهای ویژه می‌باشد. از این رو پژوهش حاضر با هدف واکاوی و شناسایی قابلیت‌های حمایتی هوش مصنوعی برای افراد دارای اختلال طیف اوتیسم به روش مطالعه نظامند صورت گرفته است. در مرحله اول بعد از بررسی ادبیات پژوهش مرتبط با افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم و فناوری هوش مصنوعی، از طریق پروتکل پیکو (pico) به تدوین پرسش پژوهش مبادرت گردید که بر اساس آن جمعیت مورد مطالعه (population)، افراد مبتلا به طیف اوتیسم؛ مداخله مورد نظر (intervention)، استفاده از فناوری هوش مصنوعی در راستای ایجاد اقدامات حمایتی؛ گروه کنترل (control group)، افرادی که به شیوه سنتی مورد آموزش قرار می‌گیرند ؛ پیامد (outcome)، بهبود میزان یادگیری و خودنظارتی و افزایش احساسات مثبت بعد از فرآیند یادگیری می‌باشد که در نهایت امر پرسش پژوهش بر اساس پروتکل مذکور به صورت واکاوی قابلیت‌های حمایتی فناوری هوش مصنوعی برای افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم شکل گرفت. در مرحله دوم کلیدواژه های artificial intelligence، autism، asd، special education، supportive education و emotional support در پایگاه های اطلاعاتی نظیر google scholar، science direct ، springer ، web of science ، scopus و pubmed مورد جستجو قرار گرفت که در نتیجه آن 51 مقاله علمی یافت شد که در عنوان یا چکیده شامل کلیدواژه های عبارت جستجو بودند. که در نهایت 21 تحقیق منطبق با ملاک های ورود (انگلیسی بودن زبان پژوهش‌ها، در دسترس بودن متن کامل مقاله، چاپ در نشریات معتبر و همچنین انتشار در بازه زمانی سال‌های 2019 تا 2023) جهت تحلیل عمیق تعیین گردید. در مرحله بعدی تجزیه و تحلیل مقالات مذکور به صورت مرور جامع، جمع بندی کیفی و در نهایت نتیجه گیری انجام گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی و تحلیل تماتیک استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد قابلیت‌های پشتیبان و حمایتی هوش مصنوعی برای افراد دارای اختلال طیف اوتیسم شامل ارتباطات و تعاملات اجتماعی؛ حمایت های عاطفی - احساسی و در نهایت حمایت‌های شناختی می باشد. همچنین چالش هایی که استفاده از هوش مصنوعی در قالب اقدامات حمایتی مذکور در حوزه های مختلف با آن روبرو است نظیر سوگیری سیستم، دقت در ارائه مداخلات، عدم قابل توضیح بودن عمده مدل های هوش مصنوعی به زبان انسان ، مقرون به صرفه بودن و عدم رعایت حریم خصوصی نیز با توجه به حیطه های مذکور بررسی شده است. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان پیشنهاد داد که سازمان آموزش و پرورش استثنایی، نشست‌ها و کارگاه‌هایی با هدف معرفی قابلیت فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای افراد با نیازهای ویژه در دستور کار خود قرار دهد و کارگروهی جهت بررسی و بومی سازی شیوه های استفاده از این فناوری در کشور عزیزمان تشکیل دهد.