بررسی تطبیقی دیدگاه آیت‌الله معرفت(ره) و آیت‌الله فاضل لنکرانی(ره)درباره استعمال لفظ در بیش از یک معنا و ارتباط آن با ظهر و بطن آیات قرآن کریم

یکی از مسائل اختلافی در علم اصول، مسئله استعمال لفظ در بیش از یک معنا (چندمعنایی) است. خاستگاه این مسئله بیشتر مربوط به الفاظ قرآن‌کریم است. آیت‌الله‌معرفت و آیت‌الله‌فاضل به امکان و جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا معتقد هستند. در بحث ظهر و بطن آیات قرآن کریم، آیت‌الله‌معرفت، مفهوم‌عام برگرفته از آیه را با رعایت سه‌شرط، معنای باطنی آیه می‌داند. به عقیده ایشان، معانی‌باطنی در عرض معنای‌ظاهری و از مصادیق چندمعنایی هستند. دیدگاه آیت‌الله‌معرفت درباره معنای باطنی قرآن طرداً و عکساً محل تامل است. از آن جمله، کشف مفهوم عام که شامل معنای‌ظاهری و معنای‌باطنیِ مذکور در روایات است که در برخی آیات متصور نیست. آیت‌الله‌فاضل ذو‌وجوه‌بودن آیات قرآن «فان القرآن حمال ذو وجوه» را به‌مثابه احتمالی در ارتباط بطون قرآن معرفی می‌کند و بطون هفت‌گانه را از سنخ معانی گوناگون یک آیه نمی‌داند. ازاین‌رو ظاهر و باطن قرآن را از مصادیق بحث چندمعنایی نمی‌داند. از مهم‌ترین وجوه تامل نسبت به دیدگاه ایشان این است که حمل باطن قرآن بر وجوه مختلفی که مفسران با بی‌توجهی به معنای‌لغوی، قرائن‌متصل و ‌منفصل، یا تحمیل یک اعتقاد باطل بر آیات قرآن بیان کرده‌اند، بسیار بعید است و از محسنات قرآن به شمار نمی‌آید. در این نوشتار با روش‌تطبیقی به بررسی دیدگاه آیت‌الله معرفت و آیت‌الله فاضل درباره چندمعنایی و ارتباط آن با ظهر و بطن آیات قرآن‌کریم خواهیم پرداخت.