جایگاه نمادین محراب در معماری ایران و جهان اسلام

محراب یکی از عناصر معماری اسلامی است که سرشار از رمز و راز است. محراب از سده های اولیه اسلام چون نگینی درخشان بر صدر مساجد نقش بسته و با محوریت خود، نحوه ی شکل گیری سایر عناصر مسجد را نیز بر عهده گرفته است. حال مساله این است که آیا ریشه های رموز محراب را باید در اصلی ترین آیین دین اسلام یعنی نماز جستجو کرد؟ چرا که محراب برای تحقق بخشیدن به این آیین عبادی بزرگ شکل گرفت.هدف اصلی این پژوهش یافتن جایگاه نمادین آن در ایران و جهان اسلام است. چرا که محراب گنجینه ای اصیل و سراسر هنر و ظرافت به یادگار مانده در قلب خانه های خدا است. سند گویایی از نهایت استعداد هنر هنرمندان مسلمان، مجموعه ای از بسیار هنرها و خلاقیت ها، از هنر گچ بری تا خط و کاشی کاری و دیگر رشته های هنر تزیینی.به یقین هنرمندان با ایمان و خلوص مسلمان، نیک آگاه بوده اند که محراب را چونان دری گشوده شده به بهشت در پیش چشم نمازگزاران بر پا نمایند و تزیین کنند، تا بدان وقت که تمامی اندیشه ها به خالق و همه نگاه ها به یک سو روان می شود. با چیره دستی در هنر و بروز نهایت استعداد و خلاقیت بر این خلوص و ایمان ارج نهند. اهمیت موضوع بدین سبب است که محراب اگر چه در مجموعه معماری و بنای مساجد اسلامی جای دارد می بایست به طور جداگانه ارزش های هنری و جایگاه نمادین آن را مورد بررسی قرار داد و این است آنچه پژوهش پیش رو که به صورت مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی-تاریخی صورت پذیرفته؛ درصدد تبیین آن است.