مطالعه تطبیقی کالبد معماری مدارس ایران و عراق در بین قرون پنجم تا نهم هجری

مدارس نظامیه از رویدادهای مهم علمی‌ مذهبی و شگفتی‌های عصر طلایی تمدن اسلامی و سرآغاز نهضتی چشمگیر در گسترش دامنة مدارس اسلامی، و منشا تحولی عظیم در رشد و شکوفایی علم و اندیشه به حساب می‌آید. تعداد دقیق نظامیه ها درمتون کهن و منابع مشخص نیست، اما در زمان سلجوقیان این عقیده شایع بود که در هر شهری که نظام الملک دانشمندی می یافت، بی درنگ برای او مدرسه ای می ساخت و هیچ شهر و روستایی از این مدارس تهی نبود. . هدف از انجام این پژوهش آشنایی بیشتر با نظامیه ها، عناصر معماری و محتوای کارکردیِ آن ها در دوره های مختلف می باشد. در این راستا در ابتدا به توضیح مدارس نظامیه و پیشینه آن پرداخته شده است سپس با انتخاب نمونه های موردی در ایران و عراق که از نظامیه ها ومدارس شاخص دوره خود بودند به مقایسه ی تطبیقی و کالبدی معماری آن ها پرداختیم. روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانه ای و تحلیلی است. در پایان، عناصر معماری نظامیه ها و مدارس به ترتیب بیان می گردد و بر اساس جدول های مربوط، دسته بندی شده است. برای نظامیه بغداد با توجه به اسناد و مدارک طرح پلان بازسازی شده و اقتباسی از منابع مکتوب مطرح شده است و مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اولاً مفهوم آموزش و شیوه های آموزشی در طول دوره های مختلف مورد مطالعه، سلجوقی، تیموری و عباسی، تغییراتی داشته است. ثانیا این تغییرات در مفهوم آموزش باعث به وجود آمدن تغییرات در کالبد و معماری مدارس شده است؛ از جمله می توان به تغییر در دستگاه ورودی، حیاط مدارس، کیفیت حجره ها اشاره کرد.