ارتباط متقابل ادب فارسی و عربی در تحمیدیه و مقامه با تکیه بر تحمیدیه مقامات حمیدی و مقامات حریری

به طورکلی اشتراکات فکری و عاطفی فطری انسا ن ها موجب ایجاد شباهت های بسیاری در آثار ادبی ادبیات جهان با زبان ها و فرهنگ های مختلف شده است. این شباهت ها در ادبیات کشورها و اقوامی که از نظر فرهنگی، اجتماعی و حتی اقلیمی نیز با همدیگر اشتراکاتی دارند، بیشتر مشاهده می شود؛ تاجایی که می توان گفت به تاثیر و تاثّر تبدیل می شود. اشتراکات دینی قوم ایرانی و عرب در کنار دیگر اشتراکات آنها نیز موجب شده ادبیات فارسی و عربی در جنبه های بسیاری با همدیگر ارتباط متقابل داشته باشند. مقامه نویسی و تحمیدیه نویسی، دو نوع ادبی رایج در ادبیات فارسی و عربی هستند که شاید بیش از دیگر جنبه های ادبی این دو قوم از هم اثرپذیرفته باشند، آن هم به این دلیل که تحمیدیه نویسی حداقل به این شیوۀ خاص، فقط مختص مسلمانان است و به احتمال زیاد مقامه نویسی هم از ابتکارات آنها بوده است. نکته قابل توجه اینکه این دو نوع ادبی که عربی نویسان ایرانی ابتدا به نگارش آن پرداخته اند بعداً به شکلی قوی تر مورد توجه ادبای عرب زبان قرار گرفت؛ هرچند دوباره شکل منسجم تر و کاملتر آن تقریبا با حدود یک قرن فاصله از ادبیات عربی به ایران بازگشت و ادبای فارسی نویس به پیروی این شیوه و حتی تکمیل و تکامل آن پرداختند و آثار ارزشمندی در این دو نوع ادبی آفریدند. پس با توجه به اهمیت و جایگاه تحمیدیه و مقامه در ادبیات فارسی و عربی و مشارکت ادبای ایرانی و عرب در آفر ینش و تکامل آن دو، مطالعه و بررسی توصیفی- تحلیلی تحمیدیه های مقامات حریری و مقامات حمیدی این ارتباط متقابل را نشان می دهد؛ به گونه ای که ثابت می کند نویسنده های این دو تحمیدیه از نظر ترکیب معنایی متن، آرایه های لفظی و معنوی تقریبا روشی یکسان دارند؛ اما به سبب تکلف و تصنع موجود در مقامات حریری پیچیدگی و دشواری اثر حریری بیشتر از مقامات حمیدی است و در عوض مقامات حمیدی از تنوع موضوعی و جذابیت موسیقایی بیشتری برخوردار است.