تحلیل و بررسی عناصر بصری در قرآنهای نفیس دوره ی ایلخانی

پس از ورود اسلام به ایران کتابت و تزئین صفحات قرآن اهمیّت ویژه ای پیدا کرد. علت رشد و اعتلای این هنر را می توان، بهره گیری مسلمانان ایرانی از عناصر پایدار هنر ایرانی در چهارچوب دستورات و مقیدات قرآن کریم دانست. از آن جایی که قرآن آرائی و هنر تذهیب قرآنها را می توان بستری جهت بروز و ظهور ویژگیهای هنری هر دوره از تاریخ هنر اسلامی ایران دانست، لذا اهمیّت بررسی و شناخت تزئینات قرآنی بر ما روشن می شود. با توجه به اینکه مقاله ی حاضر به مطالعه و بررسی عناصر بصری حاکم بر تزئینات صفحات مذهّب قرآنهای نفیس دوره ی ایلخانی پرداخته، روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. بدین منظور از مجموعه ی قرآنی استاد نادر قلی نادری رارانی که به عنوان جامعه ی آماری در نظرگرفته شد، ده نمونه از صفحات مذهّب برتر بر اساس ویژگیهای مشترک و غیر مشترک با روش وضعی انتخاب و با روش کتابخانه ای و میدانی با استفاده از فیش برداری و کارت مشاهده مطالب مورد نیاز گردآوری و جهت تجزیه وتحلیل به نمونه های خطی تبدیل شد. نتایج حاصل از پژوهش که به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است بیانگر آن است که در تحلیل خطی آثار، خطوط افقی غالب اند، به خصوص در صفحاتی که سادگی بیشتری دارند حرکت چشم در جهت افقی و متمرکز بر خطوط خوشنویسی است. در ترکیب بندی آثار فرم مستطیل مشهود است که وجود مثلث ها و دایره ها و اشکال غیر هندسی بیرون کادر اصلی چشم را به فضای بیرون از کادر هدایت می کند. در تمامی آثار عنصر رنگ، بافت و فرم با تعادل و تناسب خاصّی ترکیبی منسجم را به وجود آورده، رنگ غالب در آثار بررسی شده طیفی از مکملهای آبی- نارنجی است.