تجلی دعا در ساحت معنوی ظروف سفالین دوره اسلامی در ایران

«دعا» به درگاه خداوند، تنها وسیله انسان ناتوان در مواجهه با بلایا و مصیبت‌هاست. تمامی ادیان الهی، خداوند را تنها قادر مطلق بر تغییر احوال و سرنوشت بندگان برشمرده‌اند. تجسم بخشیدن به این ادعیه که چون کلیدی گشایش درهای بسته را به همراه داشت، در قالب هنر نمود پیدا کرد. در ظروف سفالین دوران اسلامی عبارات دعاگونه شامل درخواست خیر و برکت و سلامتی برای شخص دارنده ظرف، مشاهده می‌شود. با توجه به همزمانی این ظروف با رواج فرقه‌های حروفیه و علوم جفر و اعتقاد به اثر حروف در عالم ناسوت، ساده انگاری است که چنین دعانوشته هایی را به صرف تزئین در نظر بگیریم. «ظروف دعایی» در بین دیگر سفالینه‌های دارای کتیبه مستور مانده و در مطالعات آن‌ها به صرف خوانش حروف اکتفا گشته است. این مقاله در نظر دارد به بررسی لایه های پنهان ذهنی بین سفالینه های دعایی و باور سفارش دهندگان آن مبنی بر قدرت حروف در اثرگذاری کلمات دعایی بر زندگی آنان بپردازد. میل به رمزپردازی در ایرانیان از یک سو و نیز نمادپردازی های آگاهانه آنان بر ظروف دعایی از سوی دیگر، این نظریات را قوت می بخشد. مقاله پیش رو به شیوه توصیفی-تحلیلی به مطالعه وجوه قدسی و عرفانی این سفالینه‌ها می‌پردازد. شیوه گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه‌ای بوده و سفالینه‌های دوران اسلامی با کتیبه‌های دعایی متعلق به ایران، مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. نتیجه نشان می‌دهد که این ظروف به عنوان ظروف مقدس برای رفع بلایا و کسب خیر و برکت سفارش داده می شده اند و تزئین آگاهانه آنها به دلیل تسلط بر حروف مقدّس و باور به قدرت کلمات بر دگرگونی احوال آنان بوده است.