نقد الگوهای سکونتگاه های مبتنی بر مدل اشتغال سرمایه داری مدرن در خاورمیانه: از کیبوتزها و فولادشهر تا شهر مصدر

پس از فروپاشی نظام کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی در آغاز دهه 90 میلادی و کم فروغ گشتن مشعل امیدبخش نظام فکری سوسیالیستی، آنچه از نتیجه جنگ سرد برداشت می شد استیلای نظام سرمایه داری بود. اما چالشی که اغلب مد نظر متفکران و نظریه پردازان حوزه شهری بوده است ترسیم آرمانشهر نظام سرمایه داری بوده است. ضرورت های سیاسی ایجاب می کند تا نظام های پیروز، نظر سایر مکاتب فکری و ملت ها را به سوی دستاوردهای خود جلب نمایند. طبعا این مهم باید به طریقی صورت پذیرد که حداکثر کارایی و جذابیت را برای توده مردم و متفکران داشته باشد. از آنجا که جدی ترین ابزار توسعه در نظام سرمایه داری، تکنولوژی ست با متحول شدن این ابزار، راهبردهای توسعه نیز در این نظام سیاسی-اقتصادی در حال تحول است. اما بعنوان مطالعه ای هدفمند و مرتبط با حوزه مطالعات شهری، می توان تاثیر این نظام سیاسی-اقتصادی را در منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار داد. از مزرعه های اشتراکی اسرائیلی که کیبوتز(کیبوتص) نام داشتند تا محصول ورود سرمایه داری به ایران در دهه 70-فولادشهر- و در دهه اخیر شهر پایدار مصدر در امارات متحده عربی، تماما آثار راهبردهای نظام سرمایه داری برای توسعه نمایان است. این نوشتار در جستجوی آن است که تشابهات ساختاری این رویکردهای متعلق به سرمایه داری را در گذر زمان بنمایاند و در عین حال مشخص کند که آیا تغییر بنیادی در رویکردهای تکنولوژیک معاصر در شهر صنعت های دیجیتالی به وجود آمده است یا خیر؟ آیا نظام بین المللی سرمایه داری در ایجاد الگوهای این سکونتگاه ها، تمایزی میان ایران، کشورهای عربی و نمونه های غربی قائل شده است یا خیر؟ و نهایتاً اینکه آیا چشم انداز آیندة این سکونتگاه ها به سوی جهانی شدن (یکسان گرا) است یا اینکه رویکردی محلّی گرا خواهد داشت؟ براساس نتایج این پژوهش آنچه نیازهای اساسی زندگی در بوم/اقلیم خاورمیانه است با آنچه تصویر می شود تفاوت جدی داشته و بررسی ها عدم تطابق الگوهای سکونتی معرفی شده نظام سرمایه داری جهانی را با واقعیات موجود نشان می دهد . تحقیق در این نوشتار بصورت تفسیری-استدلالی بوده و براساس مطالعات و یافته های کتابخانه ای و تحلیل ادبیات مرتبط انجام شده است.