شهید مطهری و خدمات متقابل اسلام و ایران

یکی از آثار تاثیر گذار فرهنگی و تمدنی شهید مرتضی مطهری در عرصه پژوهش های تاریخی ، کتاب خدمات اسلام و ایران است. وی در این کتاب کوشش کرده است. به نحوی ارتباط دو سویه ایران و اسلام را به لحاظ تمدنی و خدمات متقابل نسبت به یکدیگر توصیف و تحلیل کند. جامع نگری این عالم کم نظیر مسلمان در طرح مسائل علمی – دینی وی را برآن داشته است که کارهایی را در عرصه دین پژوهشی ارائه نماید که تفاوت و تمایز آن با آثار نسبتاً مشابه غالباً محسوس و ملموس جلوه گر شود. یکی از مصادیق این جامع نگری در اثر مهم وی خدمات متقابل اسلام و ایران قابل ملاحظه است. اگر به دقت به طرح واژه شهید مطهری و انگیزه اولیه وی در تدوین و پژوهش پیرامون مسائل اسلام و ایران توجه کنیم به خوبی این کلان نگری را مشاهده خواهیم کرد. در روزگاری که عالمانی از یک سو به نفی و انکار مثبت ایرانی می پرداختند و هویتی برای مردم سرزمین ایران به لحاظ تاریخی قائل نبودند و از سوی دیگر کسانی بودند که نقش اسلام را به عنوان دین مردم مسلمان ایران، نقش حاشیه ای تلقی می کردند این شهید مطهری بود که رسالت و کوشش خود را در تعیین نسبت حقیقی و واقع بینانه اسلام و ایران متمرکز کرد. وی با دوری از تعصب و آنچه که مانع یک پژوهش استوار است در توصیف و تحلیل عمیق این رابطه کوشید. از نظر این عالم نواندیش و جامع نگر دلیل توجه به این رابطه دو سویه یا بهتر بگوئیم خدمات متقابل اسلام و ایران به دو مولفه بنیادین باز می گردد. نخست حس میهن دوستی و دیگری مسلمان بودن است. این دو مولفه از اهمیت خاصی برخوردارند. به دیگر سخن به باور استاد مطهری هم چنانکه مسلمان بودن و مومن بودن به ارزش های دینی هویت اساس شخصیت ما را می سازد؛ میهن دوستی میز در چارچوب آموزه های دینی، خود یک ارزش است. از این رو لازم است که ما این پیوند دوگانه را مورد توجه دقیق و عمیق قرار دهیم. این فیلسوف متکلم و قرآن پژوه بر این باور است که کسانی که به موضوع ایران و اسلام پیش از این پرداخته اند یا فاقد اطلاع کافی بوده اند یا انگیزه ای غیر پژوهشی و غیر علمی داشته اند. این مقاله روش های شهید مطهری را در طرح این ارتباط دو سویه در قالب روش های تاریخی، تحلیلی، نقادانه مورد بررسی و واکاوی قرار می دهد.