جلوه های بصری و نمادین نقوش هندسی در تزیینات معماری اسلامی ایران و جهان عرب

انسان از دیرباز در پی کشف رمز و راز شکل های هندسی و روابط حاکم بر آن بوده است تا آن ها را در ابعاد مختلف زندگی روزمره خود به کار گیرد. تقسیمات زمین، طراحی بنا و وسایل مورد نیاز و محاسبات مربوط به آن ها، همه و همه به نوعی وابسته به علم هندسه است. استفاده از تزیینات اشکال هندسی بخشی است مستقل. انسان در طول تاریخ با خلاصه کردن تصویر و تبدیل آن ها به اشکال هندسی برای به کارگیری این اشکال در تزیینات تلاش فروانی کرده است. نوع نگاه اسلام به هنر و ترویج هنر ساده نیز از دلایل اهمیت نقوش هندسه اسلامی و اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش بوده است. طرح ها و نقوش هندسی که گونه ای از هنرهای اسلامی محسوب می شوند، از مهمترین و برجسته ترین این هنرها هستند و از بدو پیدایش، تحقیقات بسیاری درباره آن ها صورت پذیرفته است و از هنرهای بس قدیمی و سنتی به شمار می آیند.در واقع یکی از ارکان تزیین در معماری اسلامی استفاده از نقوش هندسی در مفهوم نمادین و فلسفی آن به منظور تاثیرگذاری روانی بر عابد و تقویت حس وحدانیت در فضا است. اشکال پیچیده ی هندسی با تکرار تناسبات وابسته به یک نقش نوعی احساس نظم و هماهنگی می آفریند که هدف از انجام این پژوهش یافتن جایگاه این نقوش در معماری اسلامی است که شامل ایران و جهان عرب می شود چرا که انبوه بی شمار گره ها، یعنی نقوش هندسی متنوعی که در آثار ارزشمند معماری این کشورها خودنمایی می کنند و نیز در بسیاری از کشورهای اسلامی الهام بخش تزیین بناهای مهم و متبرک قرار گرفته اند. عموما از ترکیب تعدادی شکل بنیادی یا «نقش مایه» تشکیل می شوند. به راستی چه رمزی در هر یک از این اشکال و نقوش نهفته است؟این پژوهش که با مطالعات کتابخانه ای و به روش تحلیلی - توصیفی صورت پذیرفته است در پی یافتن جایگاه بصری و نمادین این نقوش در معماری اسلامی است و نتایج این پژوهش نشان می دهد که نظم موجود در نقوش هندسی در تبیین وحدانیت خلاصه می شود و جوهر نقوش متاثر از اعتقاد به توحید است.