تاملی در ساختارشناسی بصری نقوش تزئینی در معماری (نمونه موردی: پنج نگاره منتخب از بناهای نسخه شاهنامه شاه طهماسب)

از مولفه های وحدت بخش و تاثیرگذار در معماری ایرانی-اسلامی می توان به نقوش تزئینی اشاره نمود که نه تنها در بکارگیری نوع مصالح و مواد بلکه در نوع چیدمان عناصر بصری در یک فضای معماری نقش بسزایی ایفا می کند. فضای باز معماری اسلامی با هماهنگی و نظم نقش‌ها، کتیبه‌ها و رنگ‌ها، محیطی با عظمت همراه با خلوص معنوی پدید می‌آورد که در معماری عصر صفوی از هر زمان دیگر بیشتر مورد اعتنا بوده است؛ به طوری که نه تنها در تمامی هنر ها بلکه در هنر نگارگری نیز به ‌وفور قابل مشاهده است. از آنجاکه شاهنامه طهماسب از هر منظر دارای نگاره های پر محتوایی است، یکی از مجلل ترین شاهنامه های تاریخ ایران محسوب می شود که علی رغم طبیعت بکر در فضای نگاره، دارای معماری های بسیار باشکوهی بوده که مزین به عناصر تزئینی از جمله: انواع نقوش، عبارات، الوان متعدد می باشد. این پژوهش ضمن بررسی مختصری از نقوش تزئینی معماری صفوی به شناسایی و تطبیق ویژگی های تزئینات در نگاره های منتخب شده از شاهنامه طهماسب می پردازد. روش انجام این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده اما از آنجاکه شیوه ی بررسی « تطبیقی» به عنوان متد پایه ای در اغلب مطالعات تاریخی مورد استفاده قرار می گیرد، در این پژوهش نیز بخش بسزایی از تشریح ساختاری با استفاده از این روش صورت پذیرفته و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام شده است. برآیند این پژوهش این است که عناصر تزئینی معماری صفوی شامل انواع اسلیمی، ختایی، نقوش هندسی، حیوانی و عبارت خوشنوسی شده می باشد، در تزئینات عمارت های شاهنامه طهماسب نیز علاوه بر موارد مذکور تشعیر و گرفت وگیر و طراحی از فرشتگان نیز مشاهده شده است. پرکارترین نقوش تزئینی بناهای شاهنامه ی مذکور نقوش هندسی می باشد.