بازخوانی هرمنوتیکی رابطۀ قدرت و مردم در سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک طوسی

با شکل‌گیری دولت در طول تاریخ، رابطۀ قدرت و مردم در ساختار دولت مورد پرسش بوده است. در این رابطه، نوع ساختار دولت را نمایان می‌سازد. از این‌رو در هر دولتی اندیشمندان و تئوری‌پردازان به ترسیم رابطۀ قدرت با مردم توجه می‌کنند. کتاب سیاست‌نامه (سیرالملوک) خواجه نظام‌الملک در دورۀ استقرا و نهادینگی قدرت سلجوقیان به خواست ملکشاه نگاشته شده است. این نوشتار چیستی و چگونگی سیاست در ساختار قدرت را ترسیم می‌کند. وی با توجه به سنن سیاسی پیشۀ اسلامی ایرانیان و تجربه‌های مسلمانان امر سیاسی جدیدی را ارائه می‌دهد. حال باتوجه به جایگاه و اهمیت این کتاب در سنت فکری ما، به طرح این سوال می‌پردازیم که رابطۀ قدرت و مردم در سیاست‌نامۀ خواجه نظام‌الملک به چه صورتی ترسیم یافته است؟ مردم در معادلۀ قدرت چه نقش و جایگاهی دارند؟ فرضیۀ مطرح این است که خواجه در بستر سنت پادشاهی ایرانی و خلافت مسلمانان به موضوع حکومت توجه می‌کند؛ اما با علم به نقش مردم در بقاء و سقوط حکومت‌ها به منافع و مصلحت مردم را در امر سیاسی توجه می‌کند. حال در این نوشتار ما در بازخوانی این کتاب با روش هرمنوتیکی فلسفی در پی فهم این معادلۀ قدرت و مردم از منظر دیالکتیک افق‌های معنایی برخواهیم آمد.