واکاوی امور خارجه در اندیشۀ خواجه نظام‌الملک

خواجه نظام‌الملک یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های ارزشی و نماد سیاست‌ورزی در ایران به شمار می‌آید. در سازۀ فکری خواجه نوعی امتزاج بین اندیشۀ ایرانشهری و اسلامی با ارجحیت اندیشۀ ایرانشهری مشاهده می‌گردد. یکی از بزرگ‌ترین ابتکارات خواجه ارجاء مشروعیت پادشاه به خداوند و بحث از فرّه ایزدی است. وی با نگاه واقع‌بینانه و بر مبنای مصلحت در سیاست‌نامه به ارائۀ تکنیک‌های بایسته‌ای پرداخته که کاربست آنها اسباب قدرت و نیرومندی ایران را در روابط خارجی فراهم می‌کند. چنان‌که خود خواجه اذعان داشته هیچ پادشاهی از داشتن سیاست‌نامه بی‌نیاز نیست. در این پژوهش با بررسی سیاست‌نامه به آراء و اندیشۀ خواجه در رابطه با سیاست خارجی به‌عنوان یکی از مباحث ابتکاری وی خواهیم پرداخت. پرداختن به این بخش از میراث تفکر ایران در شناخت تاریخ تطور این مقوله و نیز القای خودباوری به ایرانیان به‌عنوان خالقان بسیاری از امور و علوم موثر خواهد بود. ازاین‌رو این مقاله با روش هنجاری به‌دنبال پاسخ‌گویی به این سوال است که بایسته‌های امور خارجی در اندیشه و ذهنیت خواجه کدام‌اند؟ یا سیاست خارجی مطلوب در دیدگاه او چگونه است؟