ملاحظاتی در به‌کارگیری نیروهای دولتی (بر اساس سیرالملوک)

یکی از ضروریات تشکیل دولت از زمانی که بشر یکجانشین شد و نیاز به تشکیلات دولتی را احساس کرد، به‌کارگیری نیروی انسانی لازم جهت ادارۀ امور بود. در اندرزنامه‌ها توصیه‌های گوناگونی دربارۀ استخدام کارکنان به حکام شده است. نظام‌الملک در کتاب سیرالملوک به‌طور اختصاصی فصلی را به چگونگی به‌خدمت‌گرفتن عاملان دولتی اختصاص داده است. این نوشته بر آن است با به‌کارگیری منابع کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از روش تحلیلی و تفسیری، عوامل و ملاحظاتی را که حاکم باید برای به‌خدمت‌گرفتن نیروهای دولتی در نظر بگیرد را بر اساس دیدگاه نظام‌الملک تبیین نماید.خواجه بر این باور است که نباید به یک فرد بیش از یک شغل واگذار کرد، زیرا او نمی‌تواند به همۀ شغل‌هایش برسد و ناچار یکی از آنها معطل می‌ماند. نباید یک شغل را به چند نفر محول کرد؛ زیرا از یک‌سو فرد انگیزه برای انجام هرچه بهتر آن شغل را از دست می‌دهد و از سوی دیگر عاملان در هنگام به‌وجودآمدن مشکل، تقصیر را به گردن هم می‌اندازند. افزون بر این او معتقد است هراندازه جغرافیای حکومت گسترده‌تر باشد، باید نیروهای بیشتری را به‌کار گرفت و مذهب فردی که به استخدام دولت درمی‌آید باید با مذهبی که حکومت بر آن تاکید دارد، منطبق باشد.