واکاوی اندیشۀ سیاسی و اعتقادی خواجه نظام‌الملک در تاسیس مدارس نظامیه

نظامیه‌ها طرح اولیه و مترقی مدارسی بود که به همت خواجه نظام‌الملک با هدف توسعه و ترویج اسلام اهل‌سنت (شافعی) در مقابله با تشتت فکری رو به تزاید، در شهرهای مختلف جغرافیای خلافت اسلامی در قرن چهارم هجری تاسیس شد.هدف از پژوهش حاضر بررسی شرایط، الزامات و بسترهای فکری و اعتقادی شکل‌گیری مدارس نظامیه و فضای حاکم بر این مدارس اعم از آزاداندیشی یا شیوۀ سنتی ایدئولوژیک بر این مدارس و کارکردهای آن است.یافته‌های پژوهش که به شیوۀ کتابخانه‌ای و مروری انجام شده است، حاکی از آن است که خواجه نظام‌الملک به‌عنوان نظریه‌پردازی دیوانی و فقهی، برای تحکیم مبانی اهل‌سنت و مقابله با افکار باطنی و اسماعیلیه و رقابت‌های مذهبی به تاسیس مدارس نظامیه دست زد. تامین کارگزاران دیوانی از دیگر اهداف او بود. این مدارس اگرچه نوآوری‌های زیادی عرضه کرد، اما همچنان در چارچوب دینی بود و با همان اهداف و کارکردها تا قرن‌ها به کار خود ادامه داد.