ملک‌داری و اندرزنامه‌نویسی سیاسی از دیدگاه خواجه نظام‌الملک طوسی با تاکید بر کتاب سیرالملوک

اندرزنامه‌های سیاسی یکی از آثاری است که در زمینۀ سیاست و تاملات سیاسی در ایران و اسلام با هدف توصیۀ رفتار مناسب در زندگی سیاسی و تاثیرگذاری بر رفتار سیاسی صاحبان قدرت به رشتۀ تحریر درآمده است. در این‌گونه آثار هم شیوه‌های حفظ اقتدار و مشروعیت قدرت سیاسی ارائه می‌شود و هم آنچه به تضعیف یا ازبین‌رفتن قدرت منجر می‌شود، تحت عنوان آفات قدرت سیاسی به حاکم یادآوری می‌شود تا قدرت او هرچه بیشتر نزد مردم توجیه‌پذیر شود؛ بنابراین محور مباحث اندرزنامه‌نویسان سیاسی قدرت حاکم و حفظ آن است. آنها تفاسیر و توجیهات خود را مبتنی بر اصولی چون توامان‌بودن دین و سیاست، عدالت، اخلاق و دین، تجربیات پیشینیان و پند و حکمت قرار می‌دادند. سیرالملوک کتابی است که خواجه نظام‌الملک طوسی به روش پند و اندرز و همراه با نمونه‌های تاریخی در جهت آموزش شیوۀ مطلوب کشورداری به پادشاه وقت و دیگر پادشاهان تالیف کرده است. از آنجا که نظام‌الملک سال‌های متمادی در وزارت در جایگاه مدیری توانا فعالیت داشته است، نظرات، تجربیات و اندیشه‌های او با نظریه‌های دانش نوین هم‌خوانی بسیاری دارد و ردّپای بسیاری از اصول علمی مکاتب و نظریه‌های سیاسی را می‌توان در سیاست‌نامۀ او مشاهده کرد. مقالۀ حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی جمع‌آوری شده است در پی پاسخ به این سوال است: خواجه نظام‌الملک طوسی در میان اندرزنامه‌نویسان سیاسی از چه جایگاهی برخوردار است و دیدگاه وی در کتاب سیاست‌نامه در رابطه با ملک‌داری چیست؟ در پاسخ به سوال فوق، این فرضیه مطرح شده است که به‌طور مشخص اندیشه‌ها و تجربیات خواجه نظام‌الملک در سیاست‌نامه جایگاه ویژه‌ای را میان اندرزنامه‌نویسان به خود اختصاص داده است.