تساهل و مدارا در اندیشۀ خواجه نظام‌الملک طوسی

میراث تاریخی هر فرهنگی رد پای خود را در عرصه‌های مختلف، به‌ویژه عرصۀ اندیشه برجای می‌گذارد. در این میان اندیشۀ سیاسی به‌علت تاثیرگذاری بیشتر در زندگی مردم یک جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سوالی که دغدغۀ ذهنی اینجانب و این پژوهش است عبارت است از اینکه: نگاه خواجه به سیاست –آن‌گونه که در سیاست‌نامه تبلور یافته است- چه میراثی در امر تساهل و مدارا برای حکام ایران در ادوار پس از خود برجای گداشته است؟ به عبارت دیگر سپردن امور ملک و ملت به خودی‌ها و به‌حاشیه‌راندن خیل کثیری از افراد در ادارۀ کشور با برچسب غیرخودی، تا چه اندازه وامدار خواجه نظام‌الملک و توصیه‌ها و دستورالعمل‌های مندرج در سیاست‌نامه است؟ بررسی‌های اولیه بیان‌گر سهم بسیار ایشان در تفکیک شهروندان و ارزش‌گذاری افراد بر پایۀ مذهب، پایگاه اجتماعی، حرفه و غیره است. لذا فرضیۀ این پژوهش مبتنی بر تاثیرگذاری خواجه در رویۀ حاکم بر شیوۀ حکمرانی ایرانی بر پایۀ خودی و غیرخودی است. روش مورداستفاده در این پژوهش کتابخانه‌ای و عمدتاً محدود به بررسی آراء خواجه نظام‌الملک طوسی در کتاب «سیاست‌نامه» خواهد بود.