رابطۀ دین و امر سیاسی در اندیشۀ خواجه نظام‌الملک طوسی

خواجه نظام‌الملک که شریعتمداری در خدمت پادشاهان سلجوقی، مرتبط با دستگاه خلافت و پیرو مذهب شافعی و کلام اشعری بود، در کتاب سیرالملوک به اندیشۀ ایرانشهری بازگشته و با بهره‌گیری از عناصر ایرانی، ازجمله فرّه ایزدی، شاهی آرمانی و عدالت به دنبال برقراری ارتباط بین این مفاهیم با عنصر اسلامی و نشان‌دادن رابطۀ توامان دین و سیاست بود. وی با نگارش سیرالملوک توانست بنیاد نظری سلطنت در دورۀ اسلامی را شکل دهد و اندیشۀ ایران‌شهری را در قالب اندرزنامه‌نویسی نهادینه کند. نوشتار حاضر به‌دنبال فهم کیفیت احیای سنت ایران‌شهری و نحوۀ ارتباط آن با سنت اسلامی در اندیشۀ سیاسی خواجه نظام‌الملک است. نگارندگان این پژوهش درصدد آن هستند تا با استفاده از چارچوب نظری مطالعاتی الهیات سیاسی به شناخت نسبت مفاهیم ایران‌شهری اندیشۀ وی با مفاهیم اسلامی بپردازند و به این سوال پاسخ دهند که از منظر خواجه نظام‌الملک چه ارتباطی بین دین و امر سیاسی وجود دارد؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در قالب الهیات سیاسی دئیستی و بر اساس التزام خواجه به اندیشۀ ایران‌شهری، اطاعت از پادشاهان به‌عنوان مجریان سیاست و نمایندگان خداوند در روی زمین تا جایی ضروری است که در مسیر راستی و درستی بوده و از راه حق تخطی نکنند و بنابراین بین دین و سیاست رابطۀ مستقیم وجود دارد