تاریخ سیاسی مناطق شافعی‌نشین غرب ایران در عصر خواجه نظام‌الملک طوسی

در پی سیطره‌یافتن سلجوقیان بر ایران و عراق و به‌ویژه در دوران وزارت خواجه نظام‌الملک طوسی به‌سبب علاقه‌ی آنان به حمایت از تسنن، شافعیان به یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های مذهبی تبدیل شدند و پیروان زیادی در سراسر ایران و ازجمله منطقه‌ی غرب ایران پیدا کردند. در این دوران شهرهای کرمانشاه و همدان، شاهراه ارتباطی شافعیان خراسان و بغداد و نقطۀ تمرکز شافعیان بودند، از این زاویه بررسی شافعیان غرب ایران درخور توجه است. به دلیل نفوذی که خواجه نظام‌الملک در دربار سلجوقیان داشت و همچنین توجهی که او به شافعیان مناطق مختلف داشته و مدارس نظامیه‌ای که برای شافعیان به وجود آورد؛ باعث شد که شافعیان غرب ایران در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تقویت شده و خاندان‌های مشهوری مانند خاندان شهرزوری، شیرویه و فرضی از میان آنان ظهور کنند. در این مقاله با تکیه بر منابع تاریخی و با روشی توصیفی تحلیلی سعی شده است تا تاریخ سیاسی مناطق شافعی‌نشین غرب ایران به‌ترتیب پیش از خواجه نظام‌الملک، در دوره‌ی خواجه نظام‌الملک و بعد از خواجه نظام‌الملک مورد بررسی قرار گیرد.