نگاهی سبک‌شناسانه به نثر سیاست‌نامه

کتاب گران‌قدر «سیاست‌نامه» از منشآت جاودان و فناناپذیر قرن پنجم هجری، اثر ارزشمند قوام‌الدین ابوعلی حسن‌بن اسحق ملقب به «نظام‌الملک» است که افزون بر اهمیتی که به لحاظ سیاسی، اجتماعی و تاریخی دارد، از نظرگاه زبان و ادب فارسی و سبک و شیوۀ نوشتاری و سلاست انشا، جزالت عبارت، روشنی مطالب و تنوع موضوع نیز دارای جایگاهی ویژه است.این کتاب در سبک و شیوۀ نوشتاری و از لحاظ واژگانی که در آن به کار رفته، نمونۀ روشن و نیکویی از نثر فارسی با ویژگی‌های سنتی نثر روزگار سامانی و غزنوی و اصطلاحاً «نثر مرسل» است و از این‌رو «سیاست‌نامه» در مطالعۀ تاریخ نثر فارسی کتابی مهم است، زیرا خواجه نظام‌الملک به روایت بسیاری از تاریخ‌نویسان ازجمله منشیان و دولتمردان چیره‌دست و مجرب قرن پنجم است که تلاش کرده با بیانی ساده، سنجیده، کوتاه، به دور از کلمات سخت عربی و مهجور، بی‌تکلف و به دور از هرگونه اغراق و تصنع و اجتناب از سجع و در نهایت ایجاز و... مسائل خطیر سیاسی را برای ملکشاه که پادشاهی جوان و اندک‌مایه در دانش بوده ارائه نماید.در این مقاله با عنوان نگاهی سبک‌شناسانه به نثر سیاست‌نامه، پس از بیان وضع نثر در قرن پنجم، به بررسی ویژگی‌های نثر مرسل پرداخته و در ادامه مختصات سبکی، نوادر لغات، ترکیبات و افعال، پاره‌ای از کنایات و استعارات و گونه‌های جدید کاربرد افعال در جمله و... به‌همراه شواهد مثال ذکر می‌گردد.